Arama
Şehir ve medeniyet
Şehir, ruhu olan organik bir yapıdır. Medeniyet mirasının en temel göstergesidir. İçinde yaşayan insanların yön vermesiyle gelişir ve değişir. Kadim kültür mirasının en çok yansıdığı mekanlar olarak şehirler tarihsel belleğimizi yansıtır. Günümüzdeki şehircilik anlayışı geleneksel zihniyete ne kadar uyuyor? İdeal şehir, nasıl oluşur? Bu soruların cevaplarına bakalım…
🔶 Şehir, Latince "civilization" kelimesinden türemiştir ve Türkçeye sivil olarak geçmiştir.
🔶 Latince kökenli civitas, Anglo-Sakson dillerine "city" olarak geçmiştir. Citizen, yani şehirli, "sivil olan" anlamında kullanılmaktadır.
🔶 Şehir bir medeniyetin, adeta mekâna hak edilen tezahürüdür.
🔶 Medeniyet, Arapçada şehir anlamına gelen medine kelimesinden türemiştir.
🔶 Bir medeniyet kavramından bahsedebilmemiz için öncelikle yerleşik bir hayat ve şehir olması gerekir. Yerleşik yaşamın olduğu mekânlarda bir beraber yaşama kültürü de gelişir. Bu gelişme ile zamanla farklı fikirler, kültürler bir potada erir ve nihayetinde ortaya medeniyet çıkar. Burada temel mesele şehirdir.
🔶 Şehir sınırları belli, güvenliği sağlanmış binlerce insanın bir arada bulunduğu toprak parçası olmaktan çok bir anlayış etrafında birlik olmuş insanları temsil etmektedir. Günümüzde bu anlayış yok olmaya yüz tutsa da insanlar bundan önce sırf birilerinden ilim alabilmek, ders verebilmek, benzer anlayıştaki insanları bulabilmek için şehir şehir gezmişlerdir.
🔶Aristotales konuşmasında şehri "soylu bir amaç için ortak yaşam" olarak açıklar. Yüzyıllarca sonra Ahmet Hamdi Tanpınar, bir yazısında "Şehir bir terbiyenin ve zevkin etrafında teşekkül eden müşterek bir hayattır" diyerek Aristotales'in soylu amacını açıklar.
🔶Tanpınar, medeniyeti şehirlilik üzerinden açıklar. Mekânlar, bütünden parçaya doğru gider. Şehri inşa, mekân, doğa, zaman, varlıklar ve ilişkiler düzleminde emek ve aklın coğrafyaya işlenmiş eseri olarak tanımlar. Bu yüzden medeniyetin kimliği şehirdir.
🔶 İslam alimlerinden İbn Haldun'a göre şehirler, medeniyetin doğup geliştiği, tüm insanlığa fayda sağlamak amacıyla genişleyip yayıldığı ve aynı zamanda şekillenerek somutlaştığı yerlerdir.
🔶Şehrin tarihsel olarak geçirdiği evreler bir bütündür. Birbirinin devamını oluşturmaktadır. Kentler, bir anda oluşmamıştır. Bu nedenle gelenekseli aramaktadır.
🔶Farabi'ye göre insanın gerçek mutluluğa ulaşması, toplumsal düzen içinde mümkün olacaktır. Toplumun gerçek mutluluğa erişmesini sağlayan bu düzenin adı da "erdemli şehir"dir.
🔶 Farabi için şehir sağlıklı bir vücuda ve çeşitli kesimleri de vücudun organlarına benzer. Farabi'ye göre erdemli şehir büyük, rota, küçük olmak üzere üç çeşittir.