Osmanlı sarayında 16'ncı yüzyıldan itibaren kullanılmaya başlanan santur, kanuna benzese de bir sehpaya konularak çalınır. 20'nci yüzyılın başında yapısından kaynaklı zorluk nedeniyle yerini uda bırakmasıyla unutulmasının ardından, sokak müzisyenlerin aracılığıyla yeniden tanınırlığı artan santurun, tarihteki serüvenini derledik.
Felsefe dünyasında 'Muallim-i Sani' lakabı ile tanınan Farabi, müzik ilmini bilimsel bir temele oturtan ve müzik kuramı hakkında sistematik olarak kitap yazan ilk bilginimizdir. Müzik konusunda üstün bir yeteneğe sahip olmasının yanı sıra seçkin bir icracı ve çok iyi bir ud ustasıydı. Keman ailesine mensup çalgıların atalarından sitarın yatay bir uyarlaması olan "kanunu" geliştirdi. Müzik hakkında beş eser kaleme aldı. Asıl şaheseri, müzik teorisi üzerine yazdığı Büyük Musiki Kitabı idi. Kısaca Farabi'nin musiki ilmine yaptığı hizmetleri derledik.
Bugün, dünyaca ünlü İngiliz müzisyen John Lennon'un ölüm yıl dönümü. Efsane grup The Beatles'ın kurucularından biri olan ve 38 yıl önce bugün öldürülen John Lennon, yaşasaydı 78 yaşında olacaktı. Dünyaca ünlü müzisyen, The Beatles hayranı olduğu ve akli dengesi yerinde olmadığı iddia edilen Mark David Chapman tarafından, dört kurşunla öldürüldü. Aktivist ruhu nedeniyle Nixon hükümeti tarafından hedef gösterilen Lennon'un katili, gerçekten sıradan bir hayranı mıydı, yoksa birileri tarafından yönlendirilen bir tetikçi mi?
Avrupa'da klasik dönemde Türk adını müzikte en çok duyuran besteci Mozart'tı. Mehter Marşı'ndaki ritimden esinlenen Mozart, Türklerin Avrupa'da hayranlık uyandırdığı yıllarda, Türk Marşı'nı besteledi. Bu beste halen Türkiye Cumhuriyeti'nin tüm özel davetlerinin yanı sıra, ülke tanıtımında da kullanılıyor. Peki, Mozart neden Türk Marşı bestelemişti?
İtalyan asıllı müzisyen Giuseppe Donizetti, Sultan II. Mahmud döneminde Osmanlı sarayına geldi. İlk Türk bandosu olan Mızıka-yı Hümayun'un gelişmesinde büyük rol oynayan Donizetti, padişahın davetiyle İstanbul'a ayak bastı ve 28 yıl boyunca Türk müziğinde çığır açan gelişmelere öncü oldu. Türk müziğini çok sesli hale getiren Donizetti, Sultan II. Mahmud için "Mahmudiye Marşı", Sultan Abdülmecid için ise "Mecidiye Marşı"nı bestelemişti.
"Şiire kasket giydiren", onu adeta sokağa çıkaran ve sivilleştiren Orhan Veli, edebiyatımıza lezzetli bir zekâ örneği bırakarak, yediden yetmişe her yaştan insana hitap etti. Onun bu hitabı, kimi zaman dilden dile dolaşan dizelerle, kimi zamansa sevdiğimiz bir melodide hayat buldu. Bundan 69 yıl önce bugün yaşamını yitiren şair Orhan Veli'yi, kaleme aldığı dizelerle anıyor, bestelenen şiirlerini sizlerle buluşturuyoruz.
Osmanlı Devleti, tarih boyunca Avrupa ile daima etkileşimde bulunmuş; Avrupalı sanatkârların eserlerine ilham vermiştir. Batıdaki ülkeler, bir yandan Osmanlı'dan korkarken bir yandan da ona hayranlık beslemiş; krallar ise büyüklüğü karşısında imparatorluğu tehlike olarak görseler de pek çok konuda Osmanlıya öykünmeden edememişlerdir. Peki, dünya edebiyatının en ünlü oyun yazarlarından biri olan Moliere'in Kibarlık Budalası adlı eserinin Osmanlı ile ne ilgisi olduğunu biliyor musunuz? Ya da Mozart'ın "Saraydan Kız Kaçırma" adlı operasına konu olan sarayın Osmanlı'daki hangi saray olduğunu?
Klasik müziğin büyük bestecilerinden Çaykovski'nin yolu, hayatının bir döneminde Osmanlı topraklarına düşmüştü. Turne için bir yolculuğa çıkan Çaykovski, Osmanlı'nın üç güzide şehrine uğramış; bu serüvenini, anılarında ve yazdığı mektuplarda kaleme almıştı. Müziğin dahi ismi Çaykovski, ayak bastığı Osmanlı toprakları için "Nedense bütün bunlar bana Şark'ın masallarını hatırlatıyor" demişti.
Chopin, çağdaşlarına göre oldukça farklı bir profesyonel tekniği ve şiirsel zeka gerektiren çalışmaları ile henüz hayattayken dünya çapında ün kazanmış bir müzisyen. Kimi zaman aşina olduğumuz bir melodide, kimi zamansa ünlü bir filmin fon müziğinde rastlarız Chopin'e... Müziği adeta dile getirmiş, yaptığı her bestede piyanoyu kullanmış ve onunla neredeyse şiirler yazmıştı. Bundan 170 yıl önce müziğin dahi ismi Frederic Chopin, ardında ölümsüz eserler bırakarak hayata gözlerini yumdu.
Osman Nihat Akın, profesyonel bir müzisyen olmamasına rağmen, musiki tarihine geçen başarılı bestekarlardan biridir. Halkın hafızasında yer edinen çok sayıda şarkının güfteleri ona aittir. Örneğin, bir dönem dillerden düşmeyen "Bir ihtimal daha var o da ölmek mi dersin!" dizeleri onun kaleminden çıkmıştır. İşte Osman Nihat Akın'ın hayatı ve besteleri…
