Anadolu'nun yüzyıllık geleneği: Kürsübaşı
Gelenekler medeniyetlerin kurulduğu ilk günden itibaren süregelen, bir toplumun kimlik ve kültürünü yansıtan ögeler bütünüdür. Sözlü kültürün yansıması olan kürsübaşı geleneği ise kadim Harput'un mirası olarak yaşatılır. Harfana, oda sohbetleri, sıra gecesi gibi isimlerle de anılan adet, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alır. Peki, Anadolu'da asırlardır yaşatılan kürsübaşı geleneği nedir?
GELENEK KAVRAMI
🔸 Gelenek, bir toplumun yaşadığı coğrafyada geçmiş dönemlerden itibaren süregelen kültürel varlıklar, alışkanlık, davranış ve örftür. İnsanların hayatlarındaki maddi ve manevi unsurların etkisiyle uzun yıllar içerisinde şekillenen gelenekler, toplumların kültürel açıdan zenginliğini yansıtırlar.
🔸 Sözlü kültür geleneğinin yansıması olan sohbet meclisleri, insanları bir araya getiren, keyifli zaman geçirmelerine vesile olan ve toplumsal dayanışma ile kaynaşmayı sağlayan sosyal bir gelenektir.
YÖRESEL SOHBET BULUŞMALARI
🔸 Türkiye'deki yedi coğrafi bölgenin tamamında varlığını gösteren sohbet toplantıları, birbirine benzer şekilde idrak edildiği gibi tamamen farklı şekilde de gerçekleştirildiği görülmektedir.
🔸 Bu toplantılar Anadolu'nun en önemli geleneklerindendir ve ülkemizin her köşesinde farklı isimler ile anılır. Diyarbakır'da velime geceleri, Şanlıurfa'da sıra gecesi, İç Anadolu'da harfana, Gaziantep'te oda sohbetleri ve özellikle Elazığ'da kürsübaşı şeklinde adlandırılır.
GELENEĞİNİN ŞEHRİ: ELAZIĞ
🔸 Kürsübaşı geleneği, Doğu Anadolu bölgesinde bulunan Elazığ'a aittir. Yeni bir yerleşim merkezi olan Elazığ, geçmişi kadim şehir Harput'a uzanan bir bölgedir. Günümüzde şehir merkezinden 5 kilometre uzaklıkta olan Harput, Elazığ'ın ilk yerleşim yeridir ve tarihi, yazılı kaynaklara göre milattan önce 2000 yılına uzanır.
🔸 Böyle eski bir medeniyetin elbette ki kendine has gelenekleri olacaktır. Kürsübaşı da bunlardan biridir. Şehrin kimliğinin oluşumu ve gelişiminde yapı taşlarındandır.
KÜRSÜBAŞI GELENEĞİ
🔸 Aynı mahallede, sokakta ya da yörede oturan insanların bir araya gelerek sohbet ortamı oluşturdukları, günlük meseleleri konuştukları kürsübaşı geleneğinde, ayrıca konuşulan sorunlara çözümler aranır.
🔸 Herkesin bir araya geldiği ortamda, şehrin ileri gelenlerine insanlar dertlerini anlatır, eksiklerini dile getirir. Durumu iyi olanlar, bu eksikleri karşılar ve sorunlar çözüldükten sonra şarkılar eşliğinde güzel vakit geçirilir.
KÜRSÜBAŞI GELENEĞİNİN TARİHİ
🔸 Kadim geleneğin tarihine baktığımızda, Uygur halk kültürünün önemli ögesi Uygur halk meşrepleri ile benzerlik gösterdiği görülür. Kürsübaşı ile mekan, yöneticiler, hiyerarşik yapı, müzik, ikram, kurallar, verilen cezalar ve oturma düzeni bakımından büyük benzerlikler gösterir.
🔸 Kürsübaşı'nın tarihinin, Osmanlı Dönemi'nde kurulan Ahilik sohbet toplantılarına uzandığı yönünde görüşler vardır. Bu toplantılarda esnaflar, yorgunluklarını atmak maksadıyla yiyecek ve içecekler eşliğinde şarkılı, türkülü, manili, gazelli, oyunlu sohbetler yaparlar. Ayrıca Ahilik teşkilatı dağıldıktan sonra, belirli yörelerde birbirine benzer şekilde geleneğin sürdürüldüğü görülür.
