Türk lehçelerinde "abla"
Türkçe, doğduğu ilk günden itibaren söz varlığı bakımından zengin bir dil ailesine sahiptir. Bu zenginlik belli başlı alanlara daha fazla nüksetmiştir. Türk aile sistemi de çeşitliliği çok olan alanlardan biridir. Bu minvalde "abla" sözcüğünü inceledik. İşte; Kuzeybatı, Kuzeydoğu,Güneydoğu ve Güneybatı Türk lehçelerinde karşılıkları...
ESKİ TÜRKÇE
Abla- Eke
🔹 Türkiye Türkçesinde yaşayan ve bilhassa Anadolu ağzında ortaklıkları bulunan Eski Türkçedeki kelimelerden biri de "abla" anlamına gelen "eke" sözcüğüdür.
➡ Ögüm ķatun ulayu öglerim ekelerim kelin͡günüm ķunçuylarım bunça yimetirigi kün͡g boldaçı erti, ölügi yurtda yolta yatu ķaldaçı ertigiz.
➡ (Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız.)
ORHUN YAZITLARI
*Orhun Yazıtları
Türklerinin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır.
KIRGIZ TÜRKÇESİ
Abla- Ece
🔹 Kıpçak grubundan olan Kırgız Türk lehçesinde, Eski Türkçeden evrilmiş kelimeler bulunmaktadır.
🔹 Bu duruma "abla" sözcüğünü örnek olarak gösterebilir. Eski Türkçede "eke" iken Kırgız Türkçesinde evrilerek "ece" şeklinde kullanılmaktadır.
➡ Aganı körüp ini ösöt, Eceni körüp siñdi ösöt.
➡ (Ağabeyi görerek erkek kardeş büyür, ablayı görerek kız kardeş büyür.)
KIRGIZ ATASÖZLERİ
KAZAK TÜRKÇESİ
Abla- Apa/äpke
🔹 Kuzeybatı (Kıpçak) grubu denildiğinde Kırgız Türkçesinin yanı sıra Kazak Türkçesi de akıllara gelmektedir. Bu durumun nedeni Kırgız ve Kazakların hem coğrafi olarak yakın olmaları hem de geçmişten gelen manevi yakınlıklarıdır.
🔹 Ancak bu yakınlık kelimelere pek yansımamıştır. Mesela Kırgız Türkçesinde "abla" sözcüğünü "ece" kelimesi karşılarken Kazak Türkçesinde "apa" şeklinde kullanılmaktadır.
➡ Apamdı kim alsa jezdem sol.
➡ (Ablamı kim alırsa eniştem odur.)
➡ Apası kiygen tonı siŋlisi de kiyedi.
➡ (Ablasının giydiği elbiseyi kız kardeşi de giyer.)
➡ Äpkeniŋ üyi keŋ jaylaw.
➡ (Ablanın evi geniş bir yayladır.)
KAZAK ATASÖZLERİ
KAZAN TATAR TÜRKÇESİ
Abla- Apa
🔹 Kuzeybatı grubunda Kazak ve Kırgız Türkçelerinden sonra en yayın olan kullanım Kazan Tatarcasına aittir.
🔹 Kazan Tatarcasında "abla" kelimesini "apa" sözcüğü karşılamaktadır.
➡ Nefisenéñ anası,Zeytüne apa, gazeta kitérép, bik katı kurkıttı.
➡ (Nefise'nin annesi, Zeytüne abla, gazete getirerek çok korkuttu.)
BAŞKURT TÜRKÇESİ
Abla- Apay
🔹 Kazan Tatarlarının yurdu olan Tataristan'a komşu olan ve dış işlerinde Rusya'ya bağlı olan Başkurt Türklerinin konuştuğu lehçedir.
🔹 Bu Türk lehçesinde "abla" kelimesini "apay" veyahut "apa" sözcükleri karşılamaktadır.
➡ Aġaları la arıġan ikän, äsälärínä hıyındı.
➡ (Ağabeyleri de yorulmuşlar, ablalarına sarıldı.)
