XX. asrın mârûf hattatlarından Hüseyin Mâcid Ayral (1891-1961) Osmanlı Devleti'nin son devrinde hüsn-i hatta merak saran gençlerdendir. Doğduğu ve ikāmet etdiği Beylerbeyi'nde Ahmed Râkım (ö.1940) ve Şefik Bey'in (1815-1880) talebesinden Ali efendilerden sülüs-nesih yazılarını meşk etmiş, eline geçen Şefik Bey yazıları, onu bu yola çektiği için san'at hayatında "Şefik tavrı"nı benimsemişdir. Fakat celî sülüs hattında Sâmi Efendi yolundan ayrılmamışdır. Yazımızdaki celî sülüs örnekleri de bu üslûbdadır.
Daha sonra Medresetü'l-Hattâtîn'e talebe olup burada tuğrakeş İsmail Hakkı Altunbezer'den (1873-1946) celî sülüs ve Hulûsi Yazgan'dan (1869-1940) ta'lîk hattını meşk ederek 1922'de me'zûn olmuşdur. Bâbıâlî'de yazıhâne açıp hattatlığa başladıysa da, 1928'de gelen harf inkılâbıyla bu meşgalesine son vermek mecbûriyetinde kalmış; nakl etdiği Ankara'da Vilâyet Encümeni Başkâtibliği vazifesinden emekli olarak 1950'li yılların başında İstanbul'a yerleşmişdir.
1955 yılından îtibâren -dâvet üzerine- Bağdad'a gitmiş ve oradaki Güzel San'atlar Enstitüsü'nde hüsn-i hat muallimi olarak hayli talebe yetişdirmişdir (Resim 1). 1959'daki kanlı Irak ihtilâlinden sonra, artık oralarda kalmak istemediğinden İstanbul'a dönmüş, kalan iki yıllık ömrünü de burada tamamlamış ve 17 Mart 1961'de vefat ederek Karacaahmed Sultan mezarlığına defn edilmişdir.
O sıralarda Yapı ve Kredi Bankası'nın kurucusu Kâzım Taşkent (1894-1991) ve Gazeteci Şevket Rado (1913-1988), Mâcid Bey'in bazı yazılarını kendi matbaalarında bastırmayı kararlaştırmışlar, o devirde böyle faaliyetlerden çekinildiği ve pek de rastlanmadığı için meraklılarınca ilgiyle karşılanmışlardır. Bağdad dönüşü Feneryolu'nda müstakil bir ev yaptıran Mâcid Bey'e herhalde maddî katkı sağlamak için bu yola gidilmişdir. Basılan beş levhanın bazılarına tezyînî motifler gerektiği cihetle, bunu da Güzel San'atlar Akademisi'nin tezhîb muallimesi Rikkat Kunt Hanım (1903-1986) üstlenmişdir. Doğan Kardeş Matbaası'nda basılan bu levhaların 1959 yılından îtibaren Yapı ve Kredi Bankası'nın bâzı büyük şubelerinde vitrinlere konularak teşhîr edildiğini, müşterilere hediye veya mâkûl bir bedelle iştirâ olunduğunu görmüşdüm. Ancak 27 Mayıs 1960 askerî darbesinden sonra bu levhalar hemen ortadan kaybolmuşdur. İhtilal korkusuyla kalanların yok edildiğini sanıyorum.
Elimizde örnekleri kalan bu levhalardan bir takımını okuyucularımıza sunarken, artık bulunması imkânsız olan bu yazıları için -geç kalmış olarak 60. vefat yıl dönümünde- Mâcid Ayral'ı da şükran ve rahmetle anarız.
Prof. Uğur Derman
Resimaltı:
Resim 1. Macid Bey, Bağdad'daki yıllarında.
Resim 2. Celî sülüs Besmele (1377/1957), 19 x 43 cm.
Resim 3. Sülüs Besmele ve celî sülüs âyet-i kerîme (1376/1956), 26 x 41,5 cm.
Meâli: "De ki: Allâh'ın takdir ettiğinden başkası bize isâbet etmez" (Tevbe sûresi, 51.'den)
(Mâcid Bey bu levhasında, imzâsını kendisinin "Zühdî" mahlasını da belirterek atmıştır. Yazının etrafı Rikkat Kunt'un çizimiyle lâciverd renkli rûmîlerle bezenmişdir).
Resim 4. Celî sülüs âyet-i kerîme (Târihsiz), 23 x 43,5 cm.
Meâli: "Şüphesiz Allah rızık verendir, güçlüdür, çok kuvvetlidir" (Zâriyat sûresi, 58)
(Mâcid Bey bu levhasında da, imzâsını kendisinin "Zühdî" mahlasını da belirterek atmıştır).
Resim 5. Celî sülüs âyet-i kerîme (1376/1956), 25 x 48 cm.
Meâli: "Allah katında en değerli olanınız, O'na karşı gelmekten en çok sakınanınızdır" (Hucurât sûresi, 13'den)
(Mâcid Zühdi Bey'in, bu yazısına koyduğu istifli imzânın tercümesi şöyledir: "Bağdad Güzel San'atlar Enstitüsünün Arab hattı üstâdı Mâcid Zühdî bunu yazdı")
Resim 6. Celî sülüs bir kelâm-ı kibâr (1376/1956), 41 x 48 cm.
Meâli: "Hak dâima yücedir, onun önüne geçilmez"
(Mâcid Zühdi Bey'in, bu yazısına koyduğu istifli imzânın tercümesi şöyledir: "Bağdad Güzel San'atlar Enstitüsünün Arab hattı üstâdı Mâcid Zühdî bunu yazdı". Yazının dört köşesi Rikkat Kunt'un çizimiyle lâciverd renkli rûmîlerle bezenmişdir).
