Türklerin ilk kadın hükümdarı Tomris
Güzelliği ve cesaretiyle tanınan Tomris, milattan önce 6. yüzyılda yaşamış ilk Türk kadın hükümdardır. İsmi 'demir' anlamına gelen Tomris Hatun, dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan bir Saka kraliçesi ve Türk hükümdar Alp Er Tunga'nın torunudur. Eşinin ölmesinden sonra Sakaların kadın hükümdarı olarak geniş bir coğrafyada hüküm sürer. Peki, Tomris Hatun kimdir?
İlk Türk kadın hükümdar: Tomris
◾ Tarihte bilinen ilk Türk kadın hükümdar olan Tomris, Saka Türkü'dür. Son yıllarda ortaya çıkan başka bir görüş ise Massaget olduğu yönündedir.
◾ Ortak olan kanı ise her iki topluluğun da Türk asıllı olduğudur. Bir diğer önemli detay ise Tomris'in Alper Tunga'nın torunu olduğu söylencesidir.
Tomris'in kelime anlamı
Tomris kelimesi Türkçe kökenlidir, "demir" anlamına gelir. "Demir kadar güçlü ve kuvvetli" demektir. Tomris ve Sakaların (Massagetlerin) varlığını kaynaklarda bahseden ve tüm Avrupa'ya duyuran Heredot'tur.
Heredot kimdir?
M.Ö. 5. yüzyılda Antik Yunan döneminde yaşamış "tarihin babası olarak" anılan tarihçi ve yazardır.
Massagetler kimdir?
Orta Asya'nın güneyinde varlıklarını sürdürmüş olan göçebe bir Türk boyudur.
Hayatı
◾ Tomris, 6. yüzyılda Orta Asya'nın güneyinde "Sakalar" olarak anılan göçebe topluluğunda dünyaya gelir. Küçük yaşlarda annesini kaybeden Tomris, Sakaların hükümdarı olan babası Farkapın'ın (Sparqapisin) yanında büyür.
◾ Babası bir daha evlenmeyerek bütün sevgisini ve tecrübesini Tomris'e aktarır. Kızı 5 yaşına geldiğinde at binmeyi, 6 yaşında kılıç, ok ve yay kullanmayı on üçünde ise kılıç ve mızrak kullanmayı öğrenir.
◾ Tahtını kızına bırakmayı düşünen babası, Tomris ile uzun soluklu seferlere çıkar. Türk tarihinin ilk kadın hükümdarının savaşçı kimliği daha çok küçük yaşlardayken oluşur.
Güçlü ve savaşçı bir kadın
◾ Vav TV'de yayınlanan "Yön Veren Kadınlar" adlı programa konuk olan Prof. Dr. Mualla Uydu Yücel, "Tomris'in çok güçlü bir kadın savaşçı olduğunu ve onunla kimsenin evlenmeye cesaret edemediğini" söyler.
"Türklerde, destanlarımızda da karşımıza şöyle bir özellik vardır. Bir kadının kendine eş olarak görebilmesi için karşısındaki erkeğin kendisini yenmesi gerekir. Bir erkek kadını, ok atmada güreşde yenebilir. Dolayısıyla da böyle yarışmalar düzenlenmektedir. Bu yarışlar neticesinde de kendisini yenebilen erkek ile kadınlar genel itibariyle evlenirler." Fakat gerçekleşen bir toy ile hayatı tamamen değişecektir.
◾ Tomris Hatun'un yaşadığı dönemde, Sakalara büyük tehdit oluşturan Persler, Ahameniş İmparatorluğu adından bir devlet kurar. Devletin başında ise Büyük Kiros vardır. Persler, hükümdarlarıyla birlikte güçlerine güç katmış adeta zirveye ulaşmışlardır. Döneminin iki güçlü devleti ilerleyen süreçte savaşmaktan geri durmayacaktır.
Tomris'in evliliği
◾ Farkapın, tahtını tek varisi olan kızı Tomris'e bırakmayı istemektedir. Bir toy düzenler ve kendisine bağlı olan boy beylerini davet eder. Toyda boy beylerinden Saki Tigrahaud Kavad'ın oğlu Rüstem, Tomris'e sevdalanır.
◾ Şenlikte yapılan yarışma sonucunda ise Rüstem, Tomris'i yener ve ondan güçlü olduğunu ispatlar. Bunun sonucunda iki genç evlenir. Baba ocağından ayrılan Tomris, eşinin obasına gider. Fakat bir süre sonra babasını kaybeder.
◾ Sakaların tek varisi Tomris'tir. Fakat kocası Tomris'in tahta geçmesini istemez. Çok geçmeden Tomris'in bir oğlu olur. Perslerle devamlı bir savaş halinde olan Tomris'in eşi bir gün cenk meydanında can verir.
◾ Kocasının ölümünden sonra hem eşinin hem de babasının tahtı boş kalan Tomris'in iki seçeneği vardır. Ya babasının tahtına ya da eşinin tahtına geçecektir. Bir çözüm bulması gerekmektedir. "Hem babasının hem de kocasının topraklarını zor da olsa birleştirir."
◾ Yücel, Tomris'in dünya ve Türk tarihi açısından bir ilk olan, sadece kadınlardan oluşan bir süvari birliği hazırladığını şu cümleleri ile anlatır:
"Sadece kadınlardan oluşan kendisine bir süvari birliği hazırlar. Ve bu muhafız birliğidir. Onlarla beraber önce tahtını geri alır. Daha sonraki süreçte de eşinin tahtına geçer. Böylece Tomris tarihte 'özel kadın muhafız birliğine sahip olan ilk kadın komutan olma' özelliğini de kazanır."
Toy ne demektir?
Eski Türkçe bir kelime olan "toy" sözüğü "kurultay, şenlik ve düğün" gibi anlamlara gelmektedir.
Tomris'in Büyük Kiros ile savaşı
◾ Tomris Hatun'un barış yanlısı tutumunu zayıflık olarak gören Ahameniş İmparatoru Büyük Kiros, Saka topraklarına akınlar düzenler. Persler, Saka topraklarına saldırdıklarında Tomris'in ordusu sürekli geri çekilir ve kendilerine savaş için mevzi arayışı içine girer. Hatta bir seferinde Tomris ordusuna, otların olduğu bütün tarla ve ovaları yaktırır. Bunun nedeni, "Persler savaş için geldiklerinde hayvanları aç kalsın, bunu gören Kiros'un yurduna dönmekten başka bir çaresi kalmasın"dır.
◾ Bu döngüden sıkılan Büyük Kiros, kendisine tabî olması ve "kendisiyle evlenmeyi kabul ettiği takdirde Tomris Hatun ile uğraşmayacağını" söyler. Tomris Hatun bunun bir oyun olduğunu anlar ve teklifi reddeder.
Ve bir elçi göndererek:
"Kral Kirus sana söylüyorum gel bu işlerden vazgeç; bu yaptıkların senin hayrına mıdır, değil midir bilemezsin. Bizi bırak, sen kendi halkını idare et; bizim de kendi halkımızı yönetmemize karışma. Ama biliyorum ki yolunu bu tavsiyeme göre çizmek istemeyeceksin? Eğer yok ben ne olursa olsun Sakalar ile boy ölçüşmek istiyorum diyorsan, o zaman ırmağın iki yakasını birleştirmek için bu kadar zahmete katlanma. Biz ırmaktan üç günlük mesafede bulunuyoruz. Eğer bizim gelmemizi istemiyorsan nehri geç ve topraklarımıza gel!"
