Arama
Osmanlı arşiv belgelerinde depremler
Konumu sebebiyle tarihin her döneminde göz önünde olan İstanbul, asırlar boyunca medeniyetlerin merkezi oldu. Kültürel birikimi, tarihsel yönü, birbirinden değerli eserleri ve sosyal önemi ile dünyanın en güzel şehirlerinden biri olarak kabul edilen İstanbul, tarih boyunca doğal afetlerden sıklıkla etkilendi. Osmanlılar döneminde gerçekleşen 1509, 1766 ve 1894 tarihli depremler şehre büyük ölçüde zarar verse de Osmanlılar her seferinde şehri daha da güzel şekilde ayağa kaldırdılar. Sizler için Osmanlı arşivlerinde bulunan deprem kayıtlarını inceledik.
Selanik Kādīsı'na ve Selanik Mütesellimi'ne hüküm ki:
Bi-irâdeti'llâhi Te'âlâ bu def'a vukū' bulan zelzele-i kebîreden Âsitâne-i Aliyye'mde vâki' ba'zı kârgîr ebniye rehîn-i tezelzül ve inhidâm olup ta'mîr ve tecdîdleri beher hâl kireçin teksîr ve tevfîrine mevkūf ve Âsitâne'de el-yevm kireç hark olunan fırınların kireçleri kifâyet etmeyüp ibâdullâh zarûret ve zahmet keşîde olacakları zâhir ve âşikâr olduğuna binâ'en Darıca'da olan kireç fırınları dahi küşâd ve kireç hark etdirmek içün kireçci amelesinin lüzûm olmağla taht-ı kazā ve hükûmetinizde mevcûd kireçci tâ'ifesinden altmış nefer kireçci cem' ve tedârik ve ta'yîn olunan mübâşir ma'rifetiyle Deraliyye'me irsâl ve îsâle ihtimâm ve dikkat eylemeniz fermânım olmağın, işbu emr-i âlî-şânım ısdâr ve ile irsâl olunmuşdur. İmdi vusûlünde bu def'a Darıca'da küşâd olunacak fırınlarda kireç hark etdirmek üzre ol mikdâr kireçci tâ'ifesinin berren ve bahren kangı tarafdan irsâli enseb ve eshel ise bir gün evvel tedârik ve Deraliyye'me mübâşir-i merkūm ma'rifetiyle irsâl ve tesyîrine mübâderet ve ser-i mû hilâfından gāyetü'l-gāye hazer ve mücânebet eylemeniz bâbında.
Fî evâsıt-ı Z sene [1]179
◾ Sultan III. Mustafa'nın hükümdarlığı döneminde 1766 tarihinde meydana gelen İstanbul Depremi, İzmit'ten Tekirdağ'a kadar olan büyük bir coğrafyayı etkiledi.
◾ Depremin ardından çevre vilayetler bölgeyi tekrar ayağa kaldırmak için seferber oldu. "Selanik Kādīsı'na ve Selanik Mütesellimi'ne hüküm ki" diye başlayan tarihi belgede taş binaların tekrar inşası ve tamiratı için Selanik'ten kireç işçisi isteniyor.
Arz-ı bendeleridir ki,
Bundan mukaddem vukū' bulan zelzele sebebi ile Çekmece-i Sagīr kasabasında vâki' hân ve dekakîn ve menâzil münhedim ve harâb ve zehâ'ir-i mevcûdeleri telef ve zāyi' olmakdan nâşî mukaddemâ Dersaâdet'e gelen Leh Elçisi içün verilmesi fermân olunan ta'yînât ve levâzım-ı sâ'ireden yetmiş üç târihinde olduğu vechile ahâlî-i kasabanın arzuhâl ve istid'âlarına binâ'en Küçükçekmece'den Galata'ya gelince iktizā eden bârgîr ve araba ve çıvgar ücretleri cânib-i mirîden verilmek üzre der-kenâr olunduğu vechile yetmiş dokuz senesi evâhir-i Zilhiccesinde emr-i şerîf i'tâ olunmakdan nâşî elçi-i mesfûrun ta'yînât-ı yevmiyyesi Gümrük Emîni Ağa ma'rifetiyle verilüp ancak kasaba-i mezkûreden Beyoğlu nâm mahalle gelince nakilleri içün sâhib-i arzuhâl ma'rifetiyle verilen elli re's binek ve elli çift çıvgar bârgîrlerine sekiz aded sirem arabalarının iktizā eden ücretleri i'tâ olunmasını mükârî el-Hâc Hasan işbu arzuhâliyle istid'â ve elçi-i mûmâ-ileyhin mihmândarı ağa kulları dahi i'lâm eder. Mûcebince sâbıkı feyleriyle(?) ile ücretleri Başmuhâsebe'den hesâb etdirildikde kırk iki buçuk guruş etmekle yirmi bir buçuk guruşa tenzîl olunup mâ'adâ yirmi bir guruş verilmek üzre Başmuhâsebe'ye kayd olunup tezkiresi verilmek bâbında fermân devletlü, sa'âdetlü sultânım hazretlerinindir.
Tezkire dâde.
Fî gurre-i Ca sene [1]180.
Sûret.
Telhîsi mûcebince Başmuhâsebe'ye kayd ve tezkiresi verilmek buyuruldu.
Fî 27 R sene [1]180
◾ 1766 yılında gerçekleşen deprem neticesinde büyük yıkım alan İstanbul, çevre illerden temin edilen malzemelerin yanında büyük bir insan gücü ile kısa sürede ayağa kaldırıldı.
◾ Bu doğa felaketi sürecinde dahi hassas davranan Osmanlı Devleti, Leh elçisine verilecek ücretleri ertelemedi. III. Mustafa'nın iradesi neticesinde hazırlanan evrakta bu ücretin hazine tarafından ödenmesine hükmedildi.
Yıldız Saray-ı Hümâyûnu
Başkitâbet Dâiresi
371
Ahâlînin havf ve dehşetini mûcib olmamak üzre hareket-i arz vukū'âtı hakkında gazetelere tahfîf-i lisân etdirilmesi muktezā-yı irâde-i seniyye-i hazret-i hilâfet-penâhîden olmağın ol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyü'l-emrindir.
Fî 10 Muharrem sene [1]312 ve fî 2 Temmuz sene [1]310.
Ser-kâtib-i Hazret-i Şehriyârî
Bende
Süreyyâ