Oğuzların göç ve fetihlerine ışık tutan seyyah: İbn Fadlan
İbn Fadlan, Abbasiler döneminde yaşayan büyük bir alim, seyyah ve diplomattı. Müslümanlığı kabul eden İdil Bulgarlarına İslam'ı öğretecek din adamları, cami ve kale yapacak mimarlar ile birlikte yola çıktı. Heyetteki en bilgili ve yetenekli kişi olan İbn Fadlan, Bağdat'tan yola çıktı ve Rey, Nişabur, Merv, Buhara ve Harizm şehirlerinde konakladı. Kaleme aldıkları ile Oğuzların göçlerine, fetihlerine, Bulgar Türklerine ışık tuttu, tarihte çözülemeyen meseleleri aydınlığa kavuşturdu.
📍Müslümanlığı kabul eden ve Abbâsî Halifesi Muktedir-Billâh'tan halkına İslam'ı öğretecek din adamları ile cami ve kale yapacak mimarlar isteyen İdil (Etil) Bulgar Hükümdarı Almış Han'a gönderilen heyette bulunmuştu.
📍Heyet başkanı olmadığı halde halifenin mektubu ile 4 bin dinarlık maddî yardım ve hediyelerini hükümdara bizzat verip gerekli açıklamaları yapmakla görevlendirilmişti. Buradan heyetteki en bilgili ve yetenekli kişinin İbn Fadlan olduğu anlaşılır.
📍Nitekim yine kendi ifadesinden, diğer heyet üyelerinin dinî konuları ona danıştıkları ve ayrıca halifenin kendisine verdiği görevler arasında bu heyetin ardından Bulgar diyarına gönderilecek fakih ve muallimleri denetlemenin de bulunduğu öğrenilir.
📍Eserinden yüksek bir dinî ve edebî kültüre ve güzel bir üslûba sahip ahlâklı, dindar, dürüst, iffetli ve İslamiyet'i yayma arzusuyla dolu bir insan olduğu anlaşılmaktadır.
📍Sevsen (Sûsen) er-Ressî adlı elçinin başkanlığında 21 Haziran 921 tarihinde Bağdat'tan yola çıkan heyet Rey, Nîşâbur, Merv, Buhara ve Hârizm üzerinden 12 Mayıs 922'de Bulgar hanının İdil (Volga) boyundaki karargâhına ulaşmış ve tahmin edildiğine göre yaz mevsimini orada geçirerek kıştan önce geri dönmüştür.
📍Heyet uğradığı şehirlerde büyük itibar görmüş, özellikle Buhara'da Sâmânîler'in ünlü coğrafyacı veziri Ceyhânî tarafından ağırlanarak genç hükümdar Nasr bin Ahmed'in huzuruna çıkarılmıştır. Ancak İbn Fadlân'ın ne zaman geri döndüğü hakkında bilgi yoktur.
