Medeniyet ufkumuzda kütüphaneler
Tarih boyunca en güzel ve geniş kütüphaneleri bünyesinde barındıran İslam medeniyeti kültürel, sosyal ve ekonomik manada dünyaya yön vererek merhamet merkezli bir hayat çizgisi takip etti. İlim yolculuklarıyla başlayan medeniyet çizgimiz her devirde inşa edilen, yıkıldıkça daha da kuvvetlenen kütüphaneler eliyle günümüze dek ulaştı. Sizler için İslam medeniyetindeki kütüphanelerin tarihi seyrini araştırdık.
◾ Medeniyetin ilk nüvesi olarak kabul edilen yerleşik hayata geçiş sonrasında milattan yaklaşık üç yıl bin kadar önce bulunan yazı, insan hayatını büyük ölçüde etkiledi.
◾ Çivi ile yazılan ilk yazılar zamanla farklı boyutlar, şekiller ve hiyeroglifler ile icra edilmeye başlandı. Bu hakikat kavimlerin yazı dillerinin meydana gelmesini sağladı.
İLK KÜTÜPHANE
◾ Asurlular döneminde Ninova'da kurulan bir tablet deposu dünyanın ilk kütüphanesi olarak kabul edildi. Çivi yazısı ile tabletlere yazılan eserler burada muhafaza edildi.
◾ Adını Kral Asurbanibal'den alan kütüphane, içinde Asurlular dışında Akadlar, Sümerler ve Babilliler tarafından yazılan kitabeleri de bünyesinde barındırdı.
◾ Zamanla kaybolan kütüphaneye dair ilk bulgular 19. yüzyılda yapılan arkeolojik çalışmalar ile ortaya çıktı. Topraktan çıkan binlerce tabletin çoğu bugün Londra'da bulunan British Museum'da sergileniyor.
◾ İlk emri "Oku" olan mukaddes dinimiz İslam'da kitap kültürü Kur'an-ı Kerim üzerinden şekillendi. Bu meyanda İslam medeniyetini yoğuran, olgunlaştıran en önemli amillerden biri kitaplar oldu.
◾ İslami ilimlere dair zaman içinde mühim eserlerin telif edilmesi ve tercüme faaliyetleri ile beraber İslam tarihinde ilk kütüphaneler teşekkül etmeye başladı.
İLK İSLAM KÜTÜPHANELERİ
◾ İlk İslam kütüphaneleri Beytül kütüb, Darül kütüb ve Mektebe gibi isimlerle anıldı. Medreselerin kurumsallaşmasından evvel camilerde ilim halkaları olduğu için ilk İslam kütüphaneleri de camiler içinde teşekkül etmiş oldu.
◾ Bunun akabinde Darül Hikme ve Beytül Hikme olarak isimlendirilen eğitim kurumlarında ilk düzenli İslam kütüphaneleri görülmeye başlandı.
◾ Emevilerin ardından Abbasiler, Endülüs Emevileri, Eyyübiler, Hamdaniler, Zengiler, Memlükler başta olmak üzere İslam devletleri önemli şehirlerde pek çok kitaptan oluşan mühim kütüphaneler kurdular.
◾ Lakin bilhassa Moğolların Bağdat'ı yağmalaması İslam kütüphanelerinin o döneme kadar gelen en meşhuru olan Bağdat Kütüphanesi'nin içindeki birbirinden değerli eserlerle beraber yanmasına sebep oldu.
◾ Bağdat'ta gerçekleşen bu elim hadise; İslam medeniyetinde zihni manada en büyük yıkımı temsil etti. O zamana dek büyük çabalarla kurulan, yayılan ilim halkası Moğollar sebebiyle bir süre sekteye uğradı.
