Arama
Mimar Sinan tezâhürü "Sultan eserleri"
Osmanlı'nın en kudretli döneminde Osmanlı coğrafyasını yüzlerce eserle donatan Mimar Sinan, sultanlardan sonra saray erkanından padişahların eşleri, valide sultanlar, hasekiler ve kızları için de pek çok eser ortaya koyar. Osmanlı mimarisi içerisinde özellikle kadın banilerin yaptırdığı bu külliyeler, hamamlar, imaretler gibi birçok eser o dönemde kadınların güç sahibi olduklarını göstermesi bakımından büyük önem taşır. Aynı zamanda Mimar Sinan'ın da kadınlar için yaptığı bu eserlerle onun kadına bakışı mimari üzerinden açıkça okunur.
🔸 Haseki Sultan Külliyesi'nin banisi, Kanûnî Sultan Süleyman'ın gözde hasekisi olan Hürrem Sultan'dır. Bu külliye, Mimar Sinan'ın Hassa Mimarlar Ocağı'nın başına geldikten sonra Avratpazarı semtinde inşa ettiği bir eseridir.
📌Hassa Mimarlar Ocağı nedir?
Osmanlı sarayına bağlı olarak kurulmuş ilk mimarlık örgütlenmesidir.
🔸 Kompleksin içerisine inşa edilen ilk eser Haseki Sultan Camii'dir. Medrese ve sıbyan mektebi ise kısa bir süre sonra külliyeye eklenir. Son olarak komplekse çeşme, imaret ve dârüşşifâ inşa edilir. Genellikle kadınların uğradığı semte yapılan bu cami, Kanuni Sultan Süleyman'ın inceliğini yansıtır.
📌Dârüşşifâ nedir?
Osmanlı döneminde halka sağlık hizmeti sunulan yerdir.
📌Kompleks nedir?
Belirli bir sisteme göre inşa edilmiş cami, mescit, medrese, türbe vb. eserler topluluğu, külliye.
📌Avratpazarı semti nerede?
Fındıkzade ve Aksaray semtleri arasında yer alan bu pazar, 16. yüzyılın ortalarına kadar bu ilçedeki kadınların uğrak yeri olmuştur. Genellikle kadınların gittiği bu çarşıya, Avrat Pazarı adı verilmiştir.
🔸 Ayasofya ve Sultanahmet Camileri arasına konumlanan ve yakınında bulunan caminin adını alan Ayasofya Haseki Hamamı, Mimar Sinan'ın en güzide eserlerinden biridir.
🔸 Usta mimar tarafından yapılan bu yapıtın bânisi, zekâsıyla halkının övgüsünü kazanan Hürrem Sultan'dır. Bu yapının süslemeleri, geçirdiği onarımlardan dolayı ne yazık ki günümüze ulaşamaz.
Bilgi notu📌
◾ Osmanlı'da yapılan bazı hamamlar, farklı vakitlerde kadın ve erkeklerin nöbetleşe kullanmaları için tesis edilen yapılardı. Fakat çifte hamam şeklinde olan hamamların hem kadın hem erkek bölümleri bulunurdu.
🔸 "Haseki Hamamı" olarak da anılan bu bina, icra ettiren kişinin adından da anlaşılacağı üzere Haseki Sultan'dır. Bahçekapı'da inşa edilen bu yapı çevresinde o dönemde ikamet eden Yahudi nüfus oldukça fazlaydı.
🔸 Bu yapının Ayasofya Haseki Hamamı'ndan tek farkı birbirine zıt şekilde dizayn edilmiş kadın erkek bölmelerinin, paralel şekilde yapılmış olmasıdır. Mimar Sinan'ın eseri olan bu yapı, 1930 yılında yıktırılır ve yerine Vakıf Han Binası yaptırılır.
🔸 Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde, bu eser için "Valide Hamamı" ismi de zikredilir. Haseki Sultan'ın 1551 tarihli vakfiyesinde şu dizeler yer alır:
"Hamam, der Mahalle-i yahudiyan der kurb- ı Bab-ı Yahud."
Bilgi notu 📌
Bab-ı Yahud İstanbul surları üzerinde bulunan Bahçekapısı'nın diğer adıdır.
🔸 Mimar Sinan'ın yaptırdığı tahmin edilen bir diğer sultan eseri Haseki Kervansarayı'dır. Günümüze ulaşmayı başaramayan kervansaray, vakfiyesinde yer alan bilgilere göre ribat, 52 oda ve 21 dükkândan oluşur.
📌 Ribat nedir?
Konaklama yeri, han, kervansaray, imârethâne.
Haseki Sultan Hanı - Beşiktaş
🔸 Haseki Sultan Vakfiyesinde adı geçen han hakkında detaylı bir bilgi yoktur. Fakat Haseki Sultan, III. Murat'ın buyruğunda eserin restore edilmesini ister. Hana dair kayıtlara geçen tek net bilgi budur.
Kariye Haseki Sultan Medresesi
🔸 Avratpazarı'nda yer alan Kariye Haseki Sultan Medresesi, Hürrem Sultan'ın Vakfiyesinde "Toklu Dede Zaviyesi" ismiyle geçer. Medresenin bânisi Haseki Sultan olup, yaptıran kişi usta mimar Koca Sinan'dır.
Çağımızın Matrakçı Nasuh'u Nusret Çolpan'ın minyatürlerinde İstanbul
🔸 Şehzade Külliyesi ile eş zamanlı inşa edilen Mihrimah Sultan Külliyesi, 1547 senesinde, Kanuni Sultan Süleyman'ın teşvikiyle Mimarbaşı olan Koca Sinan'a yaptırılır. Yapı adından anlaşılacağı üzere, babası tarafından Mihrimah Sultan'a vakfedilir.