Türk lehçelerinde kış mevsimi
Türkler, geniş coğrafyalar üzerinde güçlü devletler kurarak tarihte ilklere imza atan bir millet oldular. Bu da zengin bir dilin oluşmasına zemin hazırladı. Her nesne, olay ve bilinmeyen bu zengin şartlar altında kendisine yeni bir kimlikle yer buldu. Bilhassa mevsimleri bu duruma örnek olarak gösterebiliriz. Peki, kış sözcüğü Türk lehçelerinde hangi kelimeler ile karşılık buldu?
ESKİ TÜRKÇE
Kış - Qıl
🔹 Eski Türkçe, günümüzdeki Türk lehçelerinin temelini temsil etmektedir. Oğuz, Kıpçak, Karluk hatta Sibirya grubunda yer alan kelimeler Eski Türkçeden gelmiş ve yalnızca konumundan ötürü birtakım değişikliklere uğramıştır.
🔹 Bunlardan biri de kış mevsimini temsil eden "qıl" sözcüğüdür. Diğer Türkçelerde qıl kelimesinin sonundaki harf l>ş değişimiyle karşımıza çıkar.
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Kış - Qış
🔹 Oğuz grubunda yer alan Azerbaycan Türkçesi, Türkiye Türkçesine nazaran "q" harfi yaygın olarak kullanılır. Bundan ötürü kış sözcüğü bu lehçede "qış" sözcüğü ile karşılanır.
AZERBAYCAN'DA KIŞ NASIL GEÇER?
🔸 Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan Azerbaycan topraklarında, kış soğuk ve kar yağışlı geçer. Günlük ortalama yüksek sıcaklık on iki derecenin altındadır ve en soğuk dönem, ocak ayıdır.
➡ Azərbaycanda qış çox soyuq keçir.
➡ Azerbaycan'da kış çok soğuk geçer.
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Kış - Qyş
🔹 Batı Türkçesine yani Oğuz grubuna mensup bir diğer lehçe, Türkmen Türkçesidir. Bu lehçede kış kelimesini "qyş" sözcüğü karşılamaktadır.
TÜRKMENİSTAN'DA KIŞ NASIL GEÇER?
🔸 Türkmenistan'da kış mevsimi, bulunulan bölgeye göre farklılık gösterir. Ülkenin kuzey kısmında kışlar sert geçer. Orta ve güney kesimlerinde ise daha ılıman bir iklim mevcuttur. Ocak ayında hava sıcaklıkları sıfır derecenin altına düşer.
➡ Türkmenistanda gyş gaty sowuk.
➡ Azerbaycan'da kış çok soğuk geçer.
GAGAVUZ TÜRKÇESİ
Kış - Kış
🔹 Oğuz grubunda yer alan son lehçe, Gagavuz Türkçesidir. Bu lehçede kış sözcüğü Türkiye Türkçesindeki gibidir yani kış kelimesini yine aynı sözcük karşılar.
GAGAVUZYA'DA KIŞ NASIL GEÇER?
🔸 Avrupa kıtasında yer alan Gagavuzya'da sıcaklık ortalaması on derecedir.
➡ Gagauz Yeri kış souk geçmaa.
➡ Gagavuzya'da kış çok soğuk geçer.
UYGUR TÜRKÇESİ
Kış - Kiş
🔹 Güneydoğu Türk lehçeleri sınıfında bulunan Uygur Türkçesi, Güneybatı Türkçesindeki dil özelliklerinden farklı özellikleri bünyesinde barındırır. Örneğin kış kelimesinin içindeki /ı/>/i/ değişimi meydana gelir ve "kiş" sözcüğü karşımıza çıkar
DOĞU TÜRKİSTAN'DA KIŞ NASIL GEÇER?
🔸 Doğu Türkistan topraklarında karasal iklim hakimdir. Sıcaklık ise -16 derecelere kadar düşer.
➡ Urumçide kiş bek soguq.
➡ Urumçi'de kış çok soğuk geçer.
