Arama
Şehir hayatı divan şiirinde nasıl yer aldı?
Edebi eserler de diğer sanat eserlerinde olduğu gibi şehir hayatına dair izler taşır. Bu izlerin en canlı biçimde görüldüğü alanlardan biri de divan şiiridir. Şehirdeki kültür ve medeniyet ile yoğrulan divan edebiyatçılarının kaleminde "şehir" kavramı ve hayatı nasıl yer almıştır? Sosyal hayata dair hangi ipuçlarıyla divan şairinin beyitlerindeki şehir bize nasıl göz kırpar? İşte örnek beyitler üzerinden divan şairinin şehri...
Her ne kadar binlerce mecazi unsur ve imge içerse de divan şiiri hakikatten hiçbir bağımsız olmamıştır. Bu köklü edebiyat geleneğini yalnızca "mecaz"a indirgemek ona yapılacak en büyük haksızlıktır. Divan şiiri mecazın ağına takılmış ve ondan çıkamayan bir şiir değil aksine mecaz ve hakikat unsurlarının birleşiminden doğan bir terennümdür.
Mecazlarla örülü olması elbette bu şiir geleneğini binlerce yıllık insan ve toplum gerçeği, zaman, mekan, felsefe, savaş, barış, aşk ve nefret gibi insanoğlunun hayat macerasının yansımalarından uzak tutmamıştır. Aksine üç büyük medeniyetin, bilhassa Osmanlı İmparatorluğu'nun altı yüz yıllık dinamik tarihinin canlı görüntülerini aksettiren bir ayna görevini üstlenmiştir.
Bu sebeple şehir kavramına Divan şiirinden bakmak faydalı olacaktır. "Medeniyet; göçebelikten ve kültürsüzlükten kurtulup yerleşik kültüre geçmek; bilgi ve iman toplumu özelliği kazanmak" gibi anlamlara gelen şehir, divan şiirinde çoğu zaman "şehr", "şar", "kent" gibi sözcüklerle karşılanmış hatta kimi zaman "Mısır" ve "Medine" gibi tarih içerisinde kültürel kimlikleriyle ön plana çıkan bazı şehirlerin özel isimleriyle de anılmıştır.
Divan edebiyatı şairlerinin birbirinden farklı meslekleri
Şehir kelimesi, divan şiirinde mecazi ve hakiki anlamlarıyla çok defa kullanılmıştır. Şehir kavramının bu denli beyitlerde karşımıza çıkması şehirleşmenin sosyolojik temellerini de yansıtmaktadır.
Divan şiirindeki şehirle ilgili metinlere bakıldığında bu kavram üç şekilde kullanıldığını görüyoruz:
1. Şehir kavramının genel anlamını konu alan, klasik edebiyatımızın temelinde yatan kültürün "şehir" kavramına verdiği değer ve Osmanlı toplum sistemi içerisinde şehrin ifade ettiği anlam hakkında bilgi veren beyitler.
2. Tarihi süreçte kültür, sanat, medeniyet ve tarih açısından öne çıkan önemli şehirlerin isimlerini konu edinerek çağrışımlara yer veren beyitler.
3. Mısır ve Medine gibi kelimeler etrafında üretilmiş metaforlara yer veren beyitler.
Divan şiirinin edasını dönüştüren Fuzuli'nin beyitleri ve anlamları