İlginç bir şahsiyet: Şeyhülislam Yahya Efendi
İslam medeniyetinin önemli şairlerinden biri olan Şeyhülislam Yahya Efendi, dönemin önemli alim ve devlet adamlarından biriydi. Yaşadığı devrin, birçok önemli şairi tarafından övgülere mazhar olan Yahya Efendi, özellikle gazel türündeki eserleriyle öne çıktı. Çok yönlü bir şahsiyet olan Yahya Efendi'nin yaşamını ve eserlerini sizin için araştırdık.
İLGİNÇ BİR ŞAHSİYET:ŞEYHÜLİSLAM YAHYA
🔸 17.yüzyıl bürokratı, şairi ve şeyhülislamı Yahya Efendi, 1561 yılında Şeyhülislam Bayramzâde Zekeriyya Efendi'nin oğlu olarak İstanbul'da doğar.
(X) Bayramzâde Zekeriyya Efendi kimdir?
Osmanlı şeyhülislamıdır.
🔸 Birçok alimden dersler alır ve Şeyhülislam Mâlûlzâde Mehmet Efendi'den mülâzemet alarak 1580 tarihinde Hoca Hayreddin Efendi Medresesi'ne müderris olarak tayin edilir. 1585 yılında babasıyla hacca gider. Sırasıyla Atik Ali Paşa, Haseki Sultan, Sahn-ı Seman medreseleri, Şehzade ve Atik Valide Sultan Medreseleri'nde müderrislik yapar.
(X) Mülâzemet nedir?
İlmiyede çalışacak adayların meslek stajları ve görevi bekleme müddetleri için kullanılan bir sözcüktür.
🔸 1596 yılında Halep, 1597'de ise Şam kadılığına tayin edilir. Ardından Cigalazâde Sinan Paşa'nın takdirini kazanarak Mısır kadısı olur. Mısır kadılığındayken iki kez azledildiğinden dolayı bir süreliğine İstanbul'a dönmüştür. Sonrasında Edirne ve Bursa'da kısa süreli kadılıklarda bulunur.
(X) Cigalazâde Sinan Paşa kimdir?
Osmanlı sadrazamlığı yapmış bir devlet adamıdır.
🔸 Yahya Efendi İstanbul kadılığına da getirilir. Bundan kısa süre sonra Anadolu kazaskerliğine getirilen şair, altı ay kadar sonra Rumeli kazaskeri olur ve 1611 yılında emekliğe ayrılır. 1617 yılında tekrar Rumeli kazaskerliği görevine getirilen şair, 1618 yılında tekrar emekli olur.
🔸 Genç Osman'ın öldürülmesi üzerine yaşanan olaylar neticesinde şeyhülislamlığa getirilen Yahya Efendi, bir yıl sonra azledilir. 1625 yılında aynı makama yeniden getirilir. 1631 yılına kadar bu görevi sürdüren Yahya Efendi 2 yıl çiftliğine çekilir. 1634 yılında üçüncü kez şeyhülislam olan Yahya Efendi, ölümüne kadar bu görevi sürdürür.
🔸 Yahya Efendi etrafı tarafından güzel sohbet eden, bildiğinden şaşmayan, nüfuzlu, cömert, nüktedan ve mütevazi bir şahsiyet olmasıyla bilinir.
🔸 IV. Murad'ın güvenini kazanmış bir isimdir. Şeyhülislam olduğu sırada katıldığı Revan ve Bağdat Seferleri'nde doğru saptamaları ve etkili fikirleriyle dikkat çeker ve devlet erkanından saygı görür.
🔸 Dönem şairlerinin tezkirelerinde, Şeyhülislam Yahya'nın genç yaşta üne kavuştuğu, gazellerinin etkileyici olduğu ve insanlar tarafından beğenildiği anlatılır.
🔸 Gazellerinde lirik bir anlatım hakimdir ve mahallî unsurlara yer verir. Dönemin şairlerinden hicivleriyle dikkat çeken Nefi'nin hicvetmediği nadir kişilerdendir.
(X) İslam inanç esaslarının edebiyattaki yansıması: Akaidname
