Sıkça tükettiğimiz besinlerin bilinmeyen öyküleri
Bugün tükettiğimiz en sıradan bir besinin bile çok şaşıracağınız bir öyküsü olabilir. Yetiştiğimiz coğrafya, büyüdüğümüz kültürler ister istemez neyi tüketmemiz gerektiği konusunda bize yol gösterdi. Yiyeceklerin soframıza gelene kadar yaşadığı bir serüven vardı. Kimi bugünkü işlevini alana kadar savaşlarda kullanıldı kiminin tadı günümüzdekinden çok daha farklıydı. Bu yazımızda sizlere geçmişten bugüne kadar gelen ve sıkça tükettiğimiz 8 besinin tarihinden bahsettik.
◾ Tuz, dünyanın yenilebilen tek kayası. Geçmişte silah olarak kullanıldı. Ordular düşmanın yeniden mahsul yetiştirmesini engellemek amacıyla savaşta toprağı tuzladı.
◾ Tuz yaşam için de önemliydi. Bir zamanlar tuz gereksinimi sadece etten karşılanıyordu ancak tarımın gelişmesiyle tuza daha çok gerekesinim duyulmaya başlandı. Uzmanlar her insanın yaşamı boyunca 12 bin 700 kg tuza ihtiyacı olduğunu söyler. Tabi aşırı tüketimin yüksek tansiyon gibi hastalıklara yol açtığını da unutmamak gerekir.
◾ Tuzun bir diğer ilginç öyküsü ise uygarlıkların devamını sağlamış olması. Çünkü insanoğlu tarihte tuz sayesinde yiyeceklerini uzun süre saklayabildi.
(X) Bilgi: Tuz ayrıca deniz suyunun buharlaştırılmasıyla ve madenlerden de elde edilebiliyor. Büyük tuz madenlerinin hakimiyetinin ele geçirilmesi çoğu zaman imparatorluk kurmanın bir yöntemi oldu.
Hazır yemeklerin ortaya çıkış öyküsü de bir hayli ilginç...
◾ Çıkışı yakın zamana ait olsa da çeşitli kültürlerde buzdan yapılma veya karla izole edilmiş kilerler üzerine çeşitli denemeler gerçekleştirildiği bilinir. Dondurulmuş gıda, İkinci Dünya Savaşı sırasında metal kıtlığının konserve üretimini azaltmasından sonra benimsendi.
◾ Savaşın ardında yeni pişirme yöntemlerine girişildi. 1953 yılında yabancı bir şirket arz talep meselesini yanlış tahmin edince, şirketin elinde 235 ton dondurulmuş et kaldı. Firma satıcısı havayollarının yemek ısıtmada kullandığı alüminyum tepsilerle deneyler yaptı ve üç bölmeli bir tasarım geliştirdi.
(X) Bilgi: Dondurulmuş gıdadan önce eti saklamanın en pratik yolu tuzdan geçiyordu. Fiyatlar yükseldikçe, güneşle buharlaştırma yöntemi ile tuz çıkarma işlemi gerçekleştirilmeye başlandı. Bunun için yel değirmenlerinin yağmur yağınca üstleri örtülebilen ahşap fıçılara su pompalaması gerekiyordu. 19. yüzyıl başlarında bir yöntem geliştirildi. Tuzlu su, en son aşamada kristalleşme için tuz odalarına aktarıldı. Bu fikir ilk önce saçma görünse de ilerleyen süreçte şirketler çok kar elde etmeye başladı.
◾ Dünyada çeşitli biber meyveleri mevcuttur. Biber türlerinin içinde ise en bilineni karabiberdir. Karabiber, Hindistan Malabar Sahili'nde yetişen bir sarılgan bitkidir. Boyu 9 metreye kadar ulaşabilir.
◾ Biber dünyanın dikkatini Roma ticareti sayesinde çekti; Araplar da baharat ticaretinin denetimini ele geçirerek bunu devam ettirdiler. Biber pahalı bir besindi ve Avrupa ulusları yeni bir baharat kaynağı istiyordu. Bu durum Rönesans'ın büyük keşif seferlerini tetikledi.
◾ Baharat yolları konusunda göz önüne alınması gereken en önemli şeylerden biri; tarçın ve karanfil gibi maddeleri benimsemiş olan antik dönem ve ortaçağ halklarının, yalnızca daha lezzetli yemeklerin peşinde olmadığıdır. Bu halklar baharatları kimi zaman kötü tatları bastırmak için de kullanıyordu. Bu nedenle Asya ve Afrika'da yetişen baharat talebi yeni rotaların arayışına sebebiyet verdi.
(X) Bilgi: Bu arayışlar sonunda kâşifler, Amerika kıtasını keşfetti.
◾ Özellikle sabah kahvaltılarında sık tercih edilen tahıllı gevreklerin başlangıç yeri ABD olarak düşünülse de aslında binlerce yıldır tüketilirler. Buğdayın tüketimi 17 bin yıl geriye gidiyor. Mısır gevreğinin ilk olarak ortaya çıkmasının ise ilginç bir öyküsü var.
◾ Ekmek hamuru üretmek için suya yatırılan buğday kepeğinin küçük parçalara ayrıldığı fark edilince fırınlanmaya başlanmış. Kıtırlı buğday taneleri özellikle hastalar arasında ilgi görünce, mısır kullanılarak daha hafif gevrekler üretilmiş.
➡Tahıl taneleri ham halleriyle çok besleyicidir. Ancak günümüzde raf ömürünün uzun olması için öğütülmüş tahıl taneleri kullanılıyor. Bunların besleyici değerleri tabi ki daha düşük. Uzmanlar kan şekerinizdeki dengeyi sağlamak için ara öğünlerde tahıllı gevrek tüketilebileceğini belirtiyor.
(X) Hangi vitamin hangi besinde bulunur?
◾ Hindistan'da binlerce yıldır yetiştirilen çay, bugün dünyanın dört bir yanında içilir. Bir inanışa göre Çinlilerin çayı bulduğuna ve İmparator Şennong'un bardağının içine düşen bir bitki yaprağının suyunu içtiğinden söz edilir. Öyküye göre imparator ortaya çıkan demleme sıvıyı çok ferahlatıcı bulur. Ülkede çay seremonisi gelişir ve Japon kültüründeki yerini bugün de halen korur.
◾ Hollandalı tacirler tarafından Batı'ya getirilen çayın yaygınlaşması 8 yüzyıl gibi süre alır. Bir asilzade hanımın saray mensuplarından birinin her sabah 40 bardak kadar çay içtiğini yazması üzerine çay Fransız sarayında büyük ilgi görür.
◾ Çay İngiltere'ye ulaştıktan sonra her öğünde içilmeye başlanır; yavaş yavaş önce akşamüstlerine daha sonra da kek gibi atıştırmalıkların yanına misafir edilir.
Bilgi: Poşet çayın gelişimi, çay numunelerinin ipekten yapılma küçük kumaş parçaları içinde gönderilmesiyle başlar. Böylece müşteriler çayı koklayabiliyor, keskinliğini sıcak suda hızlıca deneyebiliyordu. Daha sonra bu çaylar için saklama kabı talebi ortaya çıktı.
Günümüzdeki çay poşetleri ise genellikle filtre kâğıdından üretiliyor.
