Minyatürler ile Yavuz Sultan Selim
İktidar dönemi tarihi bir dönemeç olan Yavuz Sultan Selim güçlü imajı, kararlı duruşu ve tarihi karakteri ile Osmanlı Devleti'nin en çok tanınan ve sevilen padişahlarından biridir. Meseleleri kökten çözmeye çalışması ve yenilikçi tavırları ile devleti her alanda güçlendiren I. Selim'in seferleri ve hayatı, muhtelif kaynaklarda minyatürlerle tasvir edilir. Hünername ve Selimname'de bulunan birbirinden değerli minyatürleri sizler için bir araya getirdik.
◼ 1470 - 1520 yılları arasında yaşayan Osmanlı Devleti'nin dokuzuncu hükümdarıdır. Sultan II. Bayezid ve Dulkadiroğlu Alaüddevle'nin kızı Ayşe Hatun'un çocuğudur. Bu yönü ile bir Sultan, Osmanlı olduğu kadar Dulkadiroğullarının da mirasçısıdır. Atak ve sert mizacı sebebiyle "Yavuz" lakabıyla tanınan I. Selim, icraatları seferleri ve yönetim anlayışıyla doğu meselesini kısmen, güney sorununu ise tamamen ortadan kaldırıp Memlük hazinesinin İstanbul'a getirilmesi ile devleti büyük bir refah ve zenginliğe ulaştırır.
◾ Minyatür: Levnî, Kebir Musavver Silsilenâme
Levnî kimdir?
1732'de vefat eden büyük minyatür sanatçısıdır. Adı Abdülcelil Çelebi olan sanatçı, renkli anlamına gelen Levnî lakabı ile tanınır. Saray nakkaşhanesinde eğitim aldığı bilinen ve III. Ahmed döneminde şöhrete kavuşan Levnî, minyatür çiziminin yanında müzehhip ve şair sıfatları ile öne çıkar.
📍 Kebir Musavver Silsilenâme
Büyük Resimli Soyağacı anlamına gelir. Levnî eserinde Osman Gazi'den III. Ahmed'e kadar olan yirmi üç Osmanlı padişahını resmeder. Bu çizimler geleneksel usulde olup Levnî'nin döneminden izler sunar. Eser, Topkapı Sarayı Müzesi'nde bulunur.
◾ Osmanlı'nın doğu sınırında bulunan İran toprakları uzun yıllar boyunca devlet için sorun teşkil eder. Yavuz Sultan Selim'in sorunu büyük ölçüde ortadan kaldırması devlet ve halk nazarında çok önemli bir olaydır. Minyatürde I. Selim, İran Seferi'nden muzaffer olarak dönmektedir.
◾ Kaynak: Hünernâme, Mehmed Bursâvî
Mehmed Bursâvî kimdir?
Bursalı olup hattat bir aileden yetişen Mehmed Bursâvi, İstanbul'da hocası Kürtzâde İbrahim Efendi'nın hocası Hafız Osman'dan istifade eder ve Topkapı Sarayı'nda meşk muallimliği yapar.
📍 Hünernâme
Tür olarak Şehnâme olan Hünernâme'nin yazımına ilk müellifinin vefatı üzerine Şirvanlı Eflâtun devam eder. Lakin onun da vefatı üzerine eseri Seyyid Lokmân tamamlar. Eserde Osman Gazi'den Yavuz Sultan Selim Han'ın iktidarına kadar olan süredeki Osmanlı padişahlarının ustalıkları anlatılır.
Şehnâme ne demek?
Osmanlı saray tarihçilerine verilen isim şehnâmeci, kaleme aldıkları eserlere ise şehnâme denir.
Seyyid Lokmân kimdir?
16. yüzyılda yaşadığı bilinen şehnâmecidir. Künyesinden Azeri kökenli olduğu anlaşılan Seyyid Lokmân, zaman içerisinde Sokollu Mehmed Paşa'nın serkâtibi olur.
◼ Minyatürlerin ekseriyeti Şükrî-yi Bitlisî'nin Selimnâme adlı eserinde bulunur. Minyatürde Yavuz Sultan Selim devrine ait bir isyanın bastırılması konu edinilir. Bilhassa II. Bayezid döneminde Anadolu'da Şah İsmail'in desteği ile başta Şahkulu olmak üzere bir çok isyan çıkar.
◾ Kaynak: Şükrî-yi Bitlisî, Selimnâme
📍 Selimnâme
Osmanlı tarihçiliğinin gelişme dönemi ürünleri olarak bilinen Selimnameler, Yavuz Sultan Selim Han'ın dönemini anlatır. Kısa ama bereketli bir iktidar süren Yavuz Sultan Selim'i övmek isteyen pek çok şair ve tarihçi, Selimname yazarak tarihe kayıt düşmek ister. Bu eserlerin en bilineni ise Şükrî-yi Bitlisî tarafından yazılan Selimnâme'dir. Manzum bir metne sahip olan eser, dil özellikleri ve tarihi bir kaynak olması yönüyle diğer Selimnâme'ler içerisinde farklı bir noktada durur. Eserin orijinal nüshası Topkapı Sarayı Kütüphanesi'nde bulunur. Aynı zamanda çok değerli başka bir nüshası ise Kudüs Jewish National Library'de bulunur.
Şükrî-yi Bitlisî kimdir?
15 ve 16. yüzyıllarda yaşayan meşhur şair, müftü, müellif, kadı ve müderristir. İyi bir eğitim aldığı bilinen Şükrî, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman'ın seferlerine katılmıştır. Ölüm tarihi 1531 olan Şükrî, Arapça, Farsça, Ermenice, Kürtçe ve Hintçe bilip aktif olarak muhtelif spor dalları ile de ilgilenmiş önemli bir alimdir.
