Arama
Osmanlı'daki kıble pusulaları: Kıblenüma
Modern teknolojinin olmadığı dönemlerde Müslümanlar, namazlarını doğru kılabilmek adına kıble yönünü tayin eden bir alet geliştirdiler: Kıblenüma… Bu buluş zamanını beş vakit namaza göre ayarlayan Müslümanlar için büyük bir ihtiyaçtı. Peki, aynı zamanda bir sanat eseri niteliği taşıyan kıblenümalar nasıl dizayn edildi? Kıblenin yönü nasıl bulunurdu? İşte Yahya Bey'in şiirlerine kadar konu olan kıblenüma hakkında detaylar…
⌛Teknolojinin günümüzdeki gibi yaygın olmadığı dönemlerde Müslümanlar, dinin direği olan namazlarını eda edebilmek için kıblelerini tayin etmeye çalışmışlardı.
İslam'ın doğuşundan itibaren her gün beş vakit ezanın okunması, Müslümanlar için vakit kavramının önemini daha da arttırdı.
⏳Zira, namaz vakitlerinin belirlenmesinin yanında Kabe'nin yönünün belirlenmesi de ayrı bir ihtiyaçtı. Bu, özellikle ıssız bölgelerde yalnız başına seyahat edenler için büyük bir gereklilikti.
⏳Müslüman bilim adamları öncülük ederek, Avrupa'da sonradan takip ve taklit edilen pek çok kitaplar yazıp aletler icat etmişlerdi. Bu icatlardan biri de kıbleyi gösteren kıblenümalardı. Kıblenümalar kıbleyi belirleyebilecek bir aracın gerekliliğinden doğdu.
⏳Namaz vakitlerini ve kıbleyi belirleyebilmek isteyen Müslüman astronomlar tarafından geliştirilerek kullanım alanı genişletildi.
İslam uygarlığında zaman hesaplamalarını sağlayan usturlaplar
⏳Kabe'nin yönünü doğru olarak belirleyebilmek için kullanılan kıblenünamelar, "kıble gösteren alet" anlamında kullanıldı. Arapça 'kıble' kelimesinin yanına Farsça 'gösteren' demek olan 'nüma' sözü eklenerek terkip edilmiştir.
⏳Pusula kelimesi aynı zamanda Osmanlıcada kıblenümâ "kıble göstericisi", halk arasında kıblenâme gibi tabirlerle karşılandı.
⌛Kıblenümanın temelinde pusula ile güneş saatinin bir araya getirilmesi tekniği yatıyordu.
⏳Üzerinde basit bir pusulanın, bir ibrenin ve şehir isimlerinin bulunduğu kıblenüma, cep saatlerini andırırdı.
⏳Kıblenüma, usturlabın bir çeşidiydi. Pek çok çeşidinin olması, Arap-İslam döneminde kaydettiği gelişimin seviyesini göstermektedir.