Arama
Nizamülmülk'ten devlet yönetimi konusunda tavsiyeler
Nizamülmülk, İslam dünyasının en başarılı vezirlerinden biridir. Büyük Selçuklu döneminde Alparslan ile başlayan vezirliği uzun yıllar devam etmiş ve devletin gelişimine büyük katkılarda bulunmuştu. Yalnızca vezirliğiyle değil ilmi faaliyetlerle de adından sıklıkla söz ettiren Nizamülmülk, siyasetname türünün en başarılı örneğini Sultan Melikşah'ın isteğiyle kaleme aldı. Ünlü vezir eserinde dönemindeki sorunları ciddi bir şekilde ele almış ve bunlar için çözüm önerileri sunmuştu. Ayrıca devletin yaşadığı problemler üzerinden de örnekler vermişti. Peki, Nizamülmülk'ün bütün çağlara hitap edecek devlet yönetimi hususunda verdiği tavsiyeler nelerdi?
Nizamülmülk kimdir?
Büyük Selçuklu veziri Nizamülmülk, 10 Nisan 1018'de Horasan'ın Tûs şehrine bağlı Râdkân köyünde doğdu. Sultan Alparslan kendisini vezir tayin ettiğinde Abbasî Halifesi Kâim-Biemrillâh tarafından Nizamülmülk, Kıvâmüddevle ve'd-dîn ve Razî emîri'l-mü'minîn lakapları verilmişti.
Nizamülmülk'ün eğitimiyle babası ilgilendi. Nizamülmülk, Kur'an-ı Kerim hıfzını tamamladıktan sonra Halep'te, İsfahan'da, Nîşâbur'da ve Bağdat'ta hadis okudu ve bazı muhaddislerden hadis rivayet etti.
Nizamülmülk, bir süre Melik Alparslan'ın veziri Ebû Ali Ahmed bin Şâdân tarafından idarî hizmetlerde görevlendirildi, daha sonra onunla geçinemeyip Çağrı Bey'in yanına Merv'e gitti ve kendisinden büyük ilgi ve yakınlık gördü. Çağrı Bey'in Nizamülmülk'ü oğlu Alparslan'a takdim ederken onu bir baba gibi kabul etmesini istediği rivayet edilir.
Büyük Selçuklu Devleti'nin askeri teşkilatlanmasını ve siyasi istikrarını sağlayan Nizamülmülk, pek çok savaşın kazanılmasını ve pek çok isyanın bastırılmasını sağlamıştı.
Nizamülmülk, idarî ve siyasî kabiliyetleriyle Alparslan'ın dikkatini çekti. Bu nedenle Alparslan, tahta geçtikten bir ay sonra Kündürî'yi azledip yerine Nizamülmülk'ü tayin etti. Malazgirt Muharebesi hariç Alparslan'ın bütün seferlerine katılan Nizamülmülk, bu savaşların kazanılmasında ve Kutalmış'ın isyanının bastırılmasında önemli rol oynadı.
Selçuklu Devleti onun vezirliği zamanında gücüne güç kattı. Hayatı boyunca Selçuklu Devleti'nin kalkınması için uğraştı.
Selçuklu'nun başarılı veziri Nizamülmülk'ün Haşhaşilerle mücadelesi
Nizamülmülk vezirliğinin yanı sıra İslam kültür ve medeniyeti, çeşitli İslam devletleri ve özellikle Büyük Selçuklu devlet teşkilâtı hakkında bilgi veren Siyâsetnâme (Siyerü'l-mülûk) adlı eseriyle tanınır.
📚Devlet yönetimi hususunda tarih boyunca âlimler, devlet adamlarını ikaz etmişler, yazdıkları eserlerle onlara nasihat ve tavsiyelerde bulunmuşlardı. Bu tür eserlerin en meşhurlarından biri de yarım asırlık devlet adamlığı tecrübesine sahip Selçuklu veziri Nizamülmülk'ün Siyasetnâme'siydi.
📚Sultan Melikşah, devlet yönetimiyle ilgili bir kitap yazılması için yarışma açmış ve yazılan eserler arasından Nizamülmülk'ün (1092) tamamladığı Siyâsetnâme'yi beğenmişti. Nizamülmülk devlet teşkilâtı ve idaresiyle ilgili konuları işlediği Siyasetnâme'yi elli fasıl halinde düzenlediğini, çok faydalı bilgiler içeren bu eseri herkesin okuması gerektiğini, hiçbir hükümdarın bu esere ilgisiz kalamayacağını, bu kitap sayesinde din ve dünya işlerinin daha kolay yürütüleceğini söylüyordu.
📚Siyâsetnâme'de verilen örneklerin ve anlatılan hikâyelerin bir kısmı İslâm öncesine, büyük bir kısmı Selçuklu öncesine, bir bölümü de Selçuklu dönemine aitti. Nizâmülmülk, böylece çeşitli devirlerdeki uygulamaları karşılaştırarak kendi dönemi için en ideal olanı seçip tavsiye ettiğini vurgulamaktaydı.