İslam devletlerinde istihbarat teşkilatı

🔷 Devletin ve milletin varlığını korumak için ihtiyaç duyduğu istihbarat, İslam devletlerinde posta teşkilatını da içine alan bir şekilde "berid" olarak anılır. Postanın istihbaratla eş değerde olduğu eski dönemlerde, "süvari, postacı, elçi, ulak, iki posta menzili" gibi anlamlar taşıyan "berid" kelimesi tercih edilir.

🔷 Merkezle taşra arasındaki haberleşmeyi sağlayan berid teşkilatı, Ortaçağ'ın iki süper gücü Sasaniler ve Bizans'ta oldukça gelişmiştir. Bu teşkilatın Cahiliye devri Araplarında da zayıf dahi olsa var olduğu görülür.

Maddeler ile Osmanlı'nın istihbarat birliği: Akıncılar

🔷 İslam devletleri devri, Hz. Peygamber (SAV) ile birlikte başlar ve kendini Müslüman olarak tanımlayan tüm devletleri kapsar. Tarih boyunca pek çok devlet kuran Müslümanlar, istihbarat alanında da hızlı şekilde teşkilatlanır.

🔷 Peygamberimiz (SAV), çeşitli konulardaki mektuplarını postacılar vasıtasıyla gönderir. Develerle ulaşımın sürdürüldüğü bir dönemde kilometrelerce ötelere bilgilerin hızlıca aktarılması oldukça zordur. Efendimiz (SAV) resmi bir posta teşkilatı kurarak yazışma, talimat ve anlaşma metinlerini özel elçilerle gönderir.

🔷 Efendimizin (SAV) haberciye verdiği önem "Antlaşmayı bozmam ve elçileri (bürud) hapsetmem" (Ebû Dâvûd, "Cihâd", 151) hadisiyle görülür. Hz. Peygamberin (SAV) yanında vahiy katipleri olduğu gibi resmi yazışmalarını kaleme alan ve yabancı devletlerle yapılan görüşmeleri çeviren mütercimi de vardır.

🔷 Yüzlerce kilometre ötedeki savaş meydanından, şehirlerden hızlı bir şekilde bilgilerin alınması ve kararların verilmesi, teşkilatın ne kadar sistemli olduğunu gösterir. Örneğin Müslümanlar Yermük'te savaşırken Hz. Ebû Bekir'in vefatını ve Hz. Ömer'in halife olduğunu, Hâlid b. Velîd'in azledilerek yerine Ebû Ubeyde b. Cerrâh'ın tayin edildiğini berîd teşkilatı ile öğrenir.

Hz Ömer'in kişilik özellikleri

İslam devletlerindeki istihbaratın olmazsa olmazları

🔷 İstihbarat faaliyetlerinin gizli ve güvenli bir şekilde yürütülebilmesi için başlıca yapılanlar şunlardır:

➡Posta hizmetinin sağlıklı yürümesi için belli aralıklarla güzergâh üzerinde konaklamak ve rapor vermek için kurulmuş olan posta istasyonları bulunur.
➡ Postacıların, yollarını şaşırmamaları için ayrıca mesafe taşları dikilirdi.
➡ Berîd teşkilatı çalışanları için hazırlanmış bir takım yol haritaları da kullanılırdı.
➡ Posta görevlilerinin kimlik belgesi gibi madenî levhalar taşır ve aralarında parola ve şifre de kullanır.
➡ Haberleşmenin daha hızlı yürütülmesi için besili atlar hazır bulundurulur yahut kiralanırdı.

🔸 Bir bilgi:
Posta güvercinleri Abbasiler döneminde kullanılmaya başlanmıştır.

Hz. Ömer dönemi istihbarat

🔷 Berid teşkilatı dört halife döneminde, özellikle de Hz. Ömer (RA) devri ile birlikte resmi işlerin yanı sıra halkın da faydalandığı bir kurum olur. Halk bir başka yerdeki akrabasına veya istediği kimseye mektup gönderebilir.

🔷 İslam Devleti'ne köklü kurumlar kazandırarak sistemli hale getiren Hz. Ömer (RA), haber akışını sağlayan istihbarat görevlilerinin konaklamaları için Kûfe dolaylarında posta evleri inşa ettirir.

Hz. Ömer'in (RA) yaptığı 10 yenilik