Arama
Geleneksel Türk müziğine ışık tutan güfte mecmuaları
Osmanlı döneminde geleneksel musikinin aktarımı genel olarak meşk usulüne dayalıydı. Meşk edilecek eser, hoca tarafından talebeye yazdırılırdı. Hocaların talebelere yazdırdığı veya sanatçıların icra edecekleri eserleri anımsamak amacıyla kaleme aldığı güftelerin toplandığı yazmalar, güfte mecmuası olarak adlandırıldı. Türk müziği tarihine ışık tutan ana kaynaklar olan bu eserler, eski güftelerin günümüze ulaşmasında önemli bir yer teşkil ediyordu.
Farsça "söylenmiş söz" olan güfte, Türk mûsikisinde "kâr, beste, semai, şarkı, türkü, ilâhi, nefes gibi dini ve din dışı formlarda bestelenen eserlerin sözü" manasında kullanılır. Günümüzde ise bu anlamı içeren "şarkı sözü" tabiri daha yaygındır.
🎵 Türk müziğinde güftelerin toplandığı yazmalar güfte mecmuası olarak anılır. Eski güftelerin zamanımıza ulaşmasında önemli katkıya sahip olan bu eserler, sözlü mûsikinin kaynakları arasında en ön sıralarda gelir.
Güfte mecmuaları nasıl oluştu?
🎵 Büyük ölçüde sözlü geleneğe dayalı Türk müziğinde sözün doğru hatırlanması her zaman önemliydi. Bu sebeplerden dolayı da güfte mecmuaları ortaya çıktı.
🎵 Osmanlı döneminde geleneksel musikinin aktarımı genel olarak meşk usulüne dayalıydı. Türk mûsikisinde meşk, hoca ve talebesinin birlikte çalışmaları suretiyle sözlü eserler ve saz eserleri repertuvarının yüzyıllar boyu nesilden nesile ulaşmasını sağlamış bir eğitim ve öğretim metoduydu.
Güfte mecmualarının işlevleri nelerdi?
🎵 Meşk edilecek eser hoca tarafından talebeye yazdırılırdı. Bu yazma güfteler kişisel olarak icracının eseri hatırlamasına yardımcı olurdu. Güfte mecmualarının birçoğunun yazarları ve kesin tarihleri belli değildi.
İslam uygarlığında müziğin kökenine dair ufuk açıcı 15 bilgi
Güfte mecmuaları neden yazıldı?
🎵 Güfte mecmuaları, bu yazmaları düzenleyen sanatkarlar tarafından bizzat kendilerinin kullanması için yazıldı. İstisnalar mevcut olsa da mecmua kullanımındaki şahsilik göz önüne alındığında bu durum apaçık ortaya çıkıyordu. Bu eserlerin çoğu zaman imza taşımaması ve başka birileri tarafından da eklemeler yapılması bunun en önemli kanıtlarından biriydi.
Güfte mecmualarının düzenleri ve içerikleri nasıldı?
🎵 Güfte mecmualarının baş kısmında makamlar fihristi bulunur. Bu fihristin ardından güfteler her makama ait müstakil bölümler halinde büyük formdan küçüğe doğru bir düzen içerisinde sıralanır.
🎵 Makamlar esas alınarak bölümlere ayrılan bu mecmualarda, besteler makamlarına göre kendisine yer edinir. Mecmualar, bir yönüyle musiki külliyatı niteliği taşısa da notaları bünyesinde barındırmadığı için yalnızca şiir antolojisi gibi değerlendirilir.
🎵 Güfte mecmuaları bestelere dair birtakım bilgileri de ihtiva eder. Bestelerin makamı, usulü, güfte sahibi, yazılış tarihi gibi pek çok hatırlatıcı bilgi mevcuttur.