Özgün mimari ve süslemeleriyle Şam Emeviye Camii
Özgün planı ile İslam coğrafyasının mimarisini etkileyen en eski yapılardan biri olan Şam Emeviye Camii, Müslümanlar açısından oldukça önem arz eder. Yüzyıllarca bir ilim merkezi olan yapı, değerini asırlardır koruyarak günümüze ulaşmıştır. Cami, özellikle Helenistik dönem süsleme özellikleri gösteren ve bir bahçe kadar güzel olan manzara mozaikleriyle dikkat çeker.
🔸 Şam Emeviye Camii, Müslümanlar için dini ve sosyal açıdan önem arz eden camilerin en eskilerinden biridir. Yapının bulunduğu alanda eskiden M.Ö. 1 yüzyılda Jüpiter adına yaptırılmış bir pagan tapınağı yer alıyordu. Bu tapınak, 4. yüzyılın sonlarına doğru Hristiyanlar tarafından güney duvarına dayanan ve Vaftizci Yahya adına inşa ettirilerek bir bazilikaya dönüştüldü.
🔸 705-715 yılları arasında Halife bin Velid döneminde yıkılan bu bazilikanın yerine hem Medine Camii'nin (Mescid-i Nebevi) hem de bazilikanın plan ve nef düzenine uygun olarak Emeviye Camii inşa edildi.
*Halife bin Velid kimdir?
Emevilerin altıncı halifesidir. Halid bin Velid, Peygamber Efendimizin kendisine "Allah'ın kılıcı" anlamına gelen "Seyfullah" unvanını verdiği bir komutandı.
🔸 Dikdörtgen plana sahip yapının üç tarafı revaklarla çevrili büyük bir avlusu bulunur. Bu muhteşem yapının 4 kapısı ve 3 minaresi bulunur.
🔸 Minarelerden biri güneydoğu köşedeki 11. yüzyılda eklenmiş Hz. İsa Minaresi'dir. İkincisi güneybatı köşede yer alan 15. yüzyılda yapılmış Kayıtbay Minaresi'dir. Üçüncüsü ise kuzey duvarın ortasında yer alan El Aruz Minaresi'dir. Bu minarenin üst kısmı dışında caminin yapıldığı döneme aittir. Kübik ve dar biçimiyle doğu ve batı medeniyetlerindeki camiler için örnek teşkil etmiştir.
🔸 Caminin içi kıble duvarına dik, paralel korint başlıklı mermer sütunlara dayanan iki sıra kemerle üç sahına ayrılır. Bu iki sıra kemerin üzerinde sütuncelere dayalı ikinci kemer dizileri yükselir.
🔸 Doğudan batıya uzanan sahın üzerini, kuzeyden güneye uzanan orta sah boydan boya keser. Camide yüksek bir kubbe bulunur. Kubbe, 4 sütuna dayanan 4 kemer üzerine oturur.
*Korint başlık nedir?
Sütun başlarının akantus yapraklarıyla süslendiği ve sütunların bir kaide üzerinde olduğu klasik bir mimari düzendir.
🔸 Caminin avlusunda Kubbetü'l Hazne denilen bir yapı bulunur. Bu yapı, korint başlıklı 8 sütuna oturtulur. Sekizgen planlı olan yapı 9.95 metre yüksekliğindir. Küçük bir kubbeye sahip yapının Halife el Melih tarafından inşa ettirildiği bilinir.
🔸 Emeviye Camii, taş ve tuğlanın birlikte kullanıldığı almaşık duvar tekniği ile inşa edilmiştir. 985 yılında camiyi ziyarete gelen ünlü coğrafyacı Mukaddesi duvarları ve kubbeyi süsleyen yaldızlı zemin üzerinde yeşil ve kahverengi mozaiklerden söz eder. İbn Cübeyr de bu mozaiklerin bir bahçe kadar güzel ve renkli olduğunu söyleyerek Mukaddesi'yi doğrular.
*İbn Cübeyr kimdir?
Endülüslü Arap asıllı bir seyyahtır.
*Kubbetü'l Hazne nedir?
Dini yapıların masraflarının karşılanıp vakıf gelirlerinin muhafaza edildiği yapıdır.
🔸Kemer içlerinde bulunan küçük kompozisyonlar sapları ve yaprakları bereket boynuzu ve vazolardan çıkarak zarif kıvrımlar çizen akantus motifini tekrarlar.
🔸 Göklere yükselen ağaçları, nehirleri ve çeşitli hayal ürünü yapılarıyla birlikte tasvir edilen mozaikler kemer köşelerinde bulunur. Bu süslemeler, o zaman için bir cami bezemesinde görülen tek manzara örnekleridir.
*Revak nedir?
Sütun-revak veya paye-duvar arasındaki önü açık yer.
Belgrad'da kalan son cami
