Stratejik nokta: Fergana Vadisi niçin önemli?
Fergana Vadisi, "Türk dünyasının mayın tarlası" olarak nitelendirilen bir bölge. Tarihi süreçte her daim önemini koruyan bu mekan, otuz yılı aşkın süredir büyük bir kaosun içinde bulunuyor. Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan'ı birleştiren noktada olan Fergana, son yıllarda savaşın eşiğinde... Asya'da söz sahibi olan Rusya ve Çin ise aradaki gerilimi artırmak adına tüm kozlarını oynuyor.
FERGANA VADİSİ'NİN TÜRK DÜNYASI İÇİN ÖNEMİ
🔹 Fergana Vadisi, Türkistan'ın yüzde beşini kapsadığı için bölgenin kalbi olarak nitelendirilir. Coğrafi olarak stratejik bir noktada bulunan Fergana; Özbekistan'ın, Kırgızistan'ın ve Tacikistan'ın kesiştiği kısımda yer alır.
🔹 Vadinin nüfusu yaklaşık on milyondur, yani Orta Asya'daki nüfusun yüzde beşi. Bölgede son dönemlerde ciddi bir nüfus artışı gözlemlenmektedir, bu da yaşanan krizler, çözülemeyen sorunlarla doğrudan bağlantılıdır.
KÖPRÜ GÖREVİ GÖRÜYOR
🔹 Geçmişten günümüze kadar Fergana, Türkistan'ı; Çin, İran ve Hint topraklarına bağlıyor. Buranın bir köprü görevi de üstlendiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
🔹 Vadi üç ülkenin buluştuğu yer olması hasebiyle Kırgızlara, Özbeklere ve Taciklere ev sahipliği yapmaktadır. Bölge hem bir köprü olması hem de zamanında Sovyet hakimiyetinde bulunmasından ötürü pek çok mücadeleye de şahitlik etmiştir.
ORTA ASYA'DA ULUS DEVLET SINIRLARININ BELİRLENMESİ
🔹 Fergana Vadisi'nde verilen mücadelelerin en bilineni Korbaşılar Hareketi'dir. Rus hükümeti, 1917 yılında ortaya çıkan milli direniş faaliyetinin Türk topluluklarına güç verme ihtimaline karşı bir önlem alınması gerektiğini düşünür.
🔹 Bu sebeple Sovyet yönetimi, 1924 yılında aldığı "Orta Asya'da Ulus Devlet Sınırlarının Belirlenmesi" kararını hayata geçirir.
Korbaşılar Hareketi nedir?
Özbek Türklerinin Sovyet yönetimine karşı 1917 yılında Türkistan'da başlattığı hareketin ismidir. Ruslar, Türklerin vermiş olduğu bu milli direniş için "basmak ve baskın" kelimesinden yola çıkarak faaliyetlere, "Basmacı Ayaklanması" demişlerdir.
TÜRKİSTAN'I NASIL BÖLDÜLER?
🔹 Türk milleti tek bir isme sahiptir ve yaşadıkları coğrafya Türkistan'dır. Fakat Türk milletinin baş hasımlarından olan Sovyet Rus yönetimi, işgal ettiği Türk topraklarını "böl-parçala- yönet" zihniyetine göre şekillendirmek ister.
🔹 Türk topraklarını; Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan gibi isimler vererek ayrıştırmış ve ardından Türk milletine"sen Türkmensin, sen Özbeksin, sen Kazaksın!" dayatmaları yaparak kendisine bir meşru zemin hazırlamıştır.
DEĞİŞEN SINIRLAR VE YÖNETİMLER
🔹 Sovyet Rusya, 1924 senesinde tüm sınırları çizmiştir. 1925'e gelindiğinde bugünkü Tacikistan toprakları, Gorno - Badehşan Özerk Cumhuriyeti adı altında Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne dahil edilmiştir.
🔹 Tacikler, 1929 yılında ise Özbekistan'dan ayrılır ve Sovyetlerin ismi altında, "Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti" kurarlar. İşte bu tarihten itibaren bölge, mayın tarlası olarak anılmaya başlayacaktır.
