Arama
Şiirlerinin ışığında Hak aşığı Yunus Emre
Anadolu'daki 700 yıllık varlığımızı temsil eden gönül eri Yunus Emre, nev-i şahsına münhasır bir mütefekkirdir. O şiirlerinde Allah ve insan sevgisini, dostluğu, kardeşliği, yardımlaşmayı öğütler. Gelin, şiirlerinin ışığında Hak aşığı Yunus Emre'ye daha yakından bakalım.
📌 Yunus Emre'nin hayatı hakkında bilgiler oldukça azdır. Doğum tarihi bilinmemekle beraber Risaletü'n Nushiyye adlı mesnevisinin sonundaki "Söze tarih yedi yüz yediydi, Yunus canı bu yolda fidiydi" dizelerinde tarih düşürme sanatını kullandığından 13. yüzyılda yaşadığı kabul edilir. Bu da Anadolu Selçuklu Devleti'nin son seneleri ile Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarına denk düşen önemli bir dönemdir.
📌 Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde yer alan Sarıköy'de yetiştiği düşünülen Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli tarafından Tapduk Emre dergâhına gönderildi. Tapduk Emre burada talebesine "Bizim Yunus" adını verdi. Mevlana Celaleddin, Ahmed Fakih, Geyikli Baba ile aynı dönemde yaşadı.
Yunus Emre, şiirlerinde Türkçenin gelişimine önemli katkıda bulunmasının yanı sıra İslam'ın sabır, kanaat, hoşgörü, cömertlik, iyilik, fazilet değerlerini benimsemeye yönelik telkinleriyle yüzyıllardır insanlığa ışık saçıyor.
📚 TAPDUK EMRE KİMDİR?
Tapduk Emre, 1200-1300'lü yıllar arasında yaşamış, yüzlerce insan irşad etmiş bir mürşid-i kamildir. 13. yüzyılda yaşayan bu âlim, Yunus Emre'nin de hocası olarak bilinir. Öyle ki Yunus'un Yunus olmasını Tapduk Emre'ye borçluyuzdur.
📚 AHMED FAKİH KİMDİR?
Ahmet Fakih, 13. yüzyılda Anadolu'da yaşamış mutasavvıf şairlerden biridir. Konya'da yaşadığı bilinen Ahmet Fakih'in hayatına dair bilgiler genellikle Mevlevi ve Bektaşi kaynaklara dayanır.
📚 MEVLANA CELALEDDİN RUMİ KİMDİR?
Derdini nimet sayıp, ömrünü ilahi aşka adayan âlimdi Mevlana. Düşünceleri yüzyıllardır insanlığa ışık tutan alim, 66 yıllık ömründe "mutlak aşk"ın izini sürdü.
📚 GEYİKLİ BABA KİMDİR?
Bugünkü Azerbaycan'ın Hoy şehrinde dünyaya gelen Geyikli Baba, Orhan Gazi devrinde Bursa'nın fethine katılıp cenk eden veli zatlardandır. Şeyh Ebu'l Vefa'nın müritlerinden olan Geyikli Baba, Türkmen derviş-gazi tipinin en önemli örneklerinden biridir.
📌 Anadolu mutasavvıfı, halk şairi Yunus Emre'nin Allah ve insan sevgisini, dostluğu, kardeşliği, yardımlaşmayı öğütleyen şiirleri, yüzyılları aşarak günümüze kadar ulaştı. Onun dizeleri, Anadolu'nun karanlık çağında diken içinde açan güllerin en ihtişamlı; fakat bir o kadar da sade olanıydı.
➡ Yunus Emre'nin düşünce dünyasını "Allah aşkı, tevhid düşüncesi, ahlak ve gelenek" gibi dört önemli kavram oluşturur.
➡ Yunus'a göre ahlak, insani olmayan davranışları terk edip ilahi yaradılışa yönelmekti. Ahlaki olmayan davranışlar, Yunus'un şiirlerinde "yaramaz" kelimesiyle ifade edilir. Onun düşüncesine göre, bu kötü hasletlerin "yarar" davranışlara dönüştürülmesi, insan-ı kamil olmanın esasıydı.
Yaramazdır buhl ü hased
Kibar mübarizdir gayet
Kökünü kaz yabana at
Fariğ olur ey gam-güzar
Ey dostunu düşman tutan
Gıybet yalan söz söyleme
Bunda gammazlık eyleyen
Onda yeri dar olur
Bilinmeyen kelimeler sözlüğü🔎
Buhl: Cimrilik, tamahkârlık
Mübariz: Dövüşe, güreşe kalkışan
Fariğ: Çekilmiş, vazgeçmiş
📌İsmine Hak aşığı anlamındaki Emre kelimesini kullanarak şiirler kaleme aldı. Fakat Emre kelimesinin kökenine dair farklı görüşler ileri sürülür. Oğuzların İmre boyundan geldiğinden dolayı bu mahlası kullandığı, kardeş anlamındaki "ebre"den ya da aşık anlamındaki "imre"den türemiş olacağı da düşünülür.
➡ Yunus Emre şiirlerinde Aşık Yunus, Koca Yunus, Derviş Yunus ve Miskin Yunus mahlaslarını da kullandı.
Miskin Yunus biçareyim
Baştan ayağa yâreyim
Dost ilinden âvâreyim
Gel gör beni aşk n'eyledi
Bilinmeyen kelimeler sözlüğü🔎
Âvâre: Başıboş
➡ Yunus Emre'nin eğitim düzeyine dair farklı görüşler mevcuttur. Bazı araştırmacılar ümmi olduğunu bazıları ise şiirlerindeki tasavvufi alt yapısına dayanarak medrese tahsili gördüğünü ileri sürer.
Yunus benem, ümmî benem, dokuz atam dörttür anam
Aşk oduna düşüb yanam, sûk u bazar nemdir benim
Bilinmeyen kelimeler sözlüğü🔎
Ümmî: Okuyup yazması olmayan
Sûk u bazar: Çarşı, pazar
İlim ilim bilmekdür ilim kendin bilmekdür
Sen kendüni bilmezsin ya nice okumakdur.
Dört kitabun ma'nisi bellüdür bir elifde
Sen elif dirsin hoca ma'nisi ne dimekdür
Dört kitabun ma'rusin okudum tahsil kıl
Işka gelicek gördüm bir ulu heceyimiş
Bilinmeyen kelimeler sözlüğü🔎
Ma'ni: Anlam
Işk: Aşk
➡ Bu dizelerden hareketle Yunus Emre'nin Arapça ve Farsçanın yanı sıra, tefsir, hadis, İslam tarihine vakıf olduğunu söyleyebiliriz.
"Işka gelicek gördüm bir ulu heceyimiş" dizesinden yola çıkalım👇
Bir uzun hece olarak nitelediği "ışk" yani aşk, Arap harfleriyle ayın, şın ve kaf ile yazılır. "Şın" yazılış özelliği itibariyle istenildiği kadar uzatılabilen bir harftir. Yani "şın"ı isterseniz bir satır kadar uzatarak "aşk" kelimesini yazabilirsiniz.
Medrese tahsili olmayan kimsenin böylesine ince bir detaya gönderme yapamayacağı kanaati hakimdir.