Arama
Geçmişten Günümüze Türkçe Sözlükler
Dil canlı ve gelişen bir varlıktır. Sözlükler ise dillerin tarihteki süreçlerini inceleyerek onları diri tutan metinlerdir. Türkçe, Divanü Lügati't Türk ile başlayıp devam eden sözlükçülük geleneği sayesinde kuvvetli ve gelişken bir dil oldu. Sizler için bugüne kadar yazılan, günümüzde de kullanılan meşhur Türkçe sözlükleri derledik.
➡ Sözlük aslında Cevheri'nin Arapça sözlüğünün tercümesidir. Yirmi sekiz bölüm ve her bölümün altında yirmi sekiz konudan meydana gelen eser iki cilt halinde yayınlanmıştır.
➡ Müteferrika matbaasında basılmasından dolayı Türk topraklarında basılan ilk kitaptır.
Vankulu kimdir?
Hakkında pek malumat bulunmayan Vabkulu'nun tam adı, Mehmed b. Mustafa el Vâni'dir. Kadılık ve müderrislik yaptığı bilinen Mehmed Vâni; mütercim, şarih ve iyi bir araştırmacıdır. Kaleme aldığı sözlük olan Vankulu Lugatı Müteferrika matbaası tarafından basılan ilk eserdir.
➡ Ali Şir Nevai tarafından 1499 senesinde tamamlanır. Eserde ana hatları, öne çıkan yönleri ve farklılıkları üzerinden Farsça ve Türkçe karşılaştırılır.
➡ Sözlük birbirileri ile iç içe yaşayan Farisi ve Türkler arasında hâkim olan Farsça'nın üstünlüğü anlayışını yıkmak ve Türk milleti içerisinde milli bir şuur oluşturabilmesi maksadıyla kaleme alınmıştır.
➡ Muhakemetu'l Lugateyn belli bir kalıba sahip değildir. Serbest bir ölçü ve düzen ile kaleme alınmıştır.
Ali Şir Nevai kimdir?
1441-1501 yılları arasında yaşayan büyük şair ve devlet adamı. Herat'ta doğan Nevai anne ve baba tarafından soylu bir aileye mensuptu. Manzum ve mensur formda yazdığı eserleri ile Türk edebiyatında müstesna bir yere sahip olan Ali Şir Nevai, Nevai ve Fânî mahlaslarını kullanmıştır.
➡ Eser, Arapça öğrenmek isteyen Harizmşahlar Hükümdarı Atsız B. Muhammed için yazılmıştır. Bu sebepten dolayı pratik bir maksatla hazırlanmış olan eser, kısa cümlelerden müteşekkildir.
➡ Beş bölüme ayrılan sözlük; isimler, fiiller, harfler, isim çekimi ve fiil çekiminden meydana gelir. Zemahşeri'nin büyük eseri, Harizm Türkçesi ile kaleme alınmış nadir sözlüklerdendir.
Zemahşeri kimdir?
1075-1144 yılları arasında yaşayan İslam âlimi. Arap Dili ve İslami İlimler alanlarında yazdığı eserleri ile tanınan Zemahşeri etrafında toplanan ilim halkasında yüzlerce talebe yetiştirmiştir. "Carullah" ve "Fahr-i Harizm" gibi lakaplar ile tanınan âlim, Harizm, Bağdat, Mekke gibi şehirlerde talebe yetiştirerek İslam ilim geleneğinin devamı açısından büyük hizmetlerde bulunmuş ve "Keşşaf" isimli meşhur tefsir kitabını kaleme almıştır.
➡ William Redhouse tarafından hazırlanan sözlükte toplam 25658 kelime bulunur. 26658 kelimenin 18197'si Arapça, 6761'i Farsça sözcüklerden oluşmaktadır.
➡ Eserin on sayfalık giriş metni sözlükçülük tarihi ve geleneği açısından epeyce kıymetlidir.
James William Redhouse kimdir?
1811-1892 yılları arasında yaşayan İngiliz dilbilimci. Osmanlı Devleti'ne teknik ressam olarak hizmet veren Redhouse, bir dönem Sadrazam ve Hariciye Nazırının özel tercümanlığını üstlenmiştir. Osmanlı Devleti için uzun yıllar diplomatik görevlerde bulunan Redhouse, 1857'den itibaren İngiltere'ye dönerek hayatını edebi çalışmalarına adamıştır.
➡ Kamus-i Türki'nin önceki sözlüklerden en büyük farkı, alfabetik bir düzen içerisinde olmasıdır. Şemseddin Sami yirmi bir yıl boyunca eserin yazımı için mesai harcayarak birikim yapmıştır.
➡ Eser 1899-1901 arası yazılan sözlük dönemine kadar yapılamayanı yaparak geniş, kapsamlı ve kapsayıcı bir eser olmuştur.
➡ Sami eserine kullanılmasını arzu ettiği eski kelimeleri dâhil ettiği gibi bazı kullanılan yabancı kökenli kelimeleri dâhil etmemiştir.
Şemseddin Sami kimdir?
1850-1904 yılları arasında yaşayan gazeteci ve dil bilgini. Aslen Arnavut olan Sami, tanınmış birer aileye mensuptur. Lise yıllarında Latince, Rumca, İtalyanca ve Fransızca öğrenen Sami, Arapça ve Farsçasını her daim geliştirme çabası içinde oldu. 1872 yılında Türk edebiyatının ilk telif romanı olarak kabul edilen Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ı yayınlayarak büyük bir şöhrete kavuşan Sami, dil üzerine yaptığı çalışmalar ile hayatını sürdürdü.