(Bu makâlenin ikinci bölümü geçen hafta neşredilmiştir)
HAT SAN'ATINDA HZ. ALİ - 2 
Resim 1
Celî sülüs levha (1343/1924)
Okunuşu: Ehl-i Beyt'in isimleri (Muhammed, Ali, Fâtıme, Hasan, Hüseyn"
Hattatı: Ahmed Kâmil (Akdik, 1861 - 1941)
Eserle ilgili notlar: Bu levhada görülen Ali -Fâtıme ve Hasan-Hüseyn isimlerinde -aynı harf uzantılarını kullanarak- hattatımız çok hoş bir istif gerçekleştirmiştir.
Resim 2
Celî sülüs zer-endûd levha (1355/1936)
Okunuşu: "Yâ Ali K.V. ve R.T.A."
Hattatı: Tuğrakeş İsmail Hakkı Altunbezer (1873 -1946)
Eserle ilgili notlar: Aynı zamanda müzehhib olan Altunbezer, bu levhanın yazısını bitirmekle beraber, tezhîbini daha sonra tamamlamıştır.
Resim 3
Celî sülüs levha (1289/1872)
Mâhiyeti: Allah, Muhammed ve Ehl-i Beyt İsimleri
Hattatı: Kādıasker Mustafa İzzet Efendi (1801 -1876)
Eserle ilgili notlar: Bu istifi ehemmiyetine binâen Mustafa İzzet Efendi dışında başka hattatlar da yazmayı münâsib görmüşlerdir. İstif olarak çok başarılı bir denemedir. Hattın tezyînâtı -devrine uygun olarak- Batı tarzında işlenmişdir.
Resim 4
Celî sülüs levha (1295/1879)
Okunuşu:
Muhammed'in dört mahbubudur, hem velî
Ebûbekr ü Ömer ü Osman ve Ali
Hattatı: Çırçırlı (Haydarlı) Ali Efendi (ö.1902)
Eserle ilgili notlar: Hülefâ-yı Râşidîn'i bu şekilde istifli olarak bir araya getiren hoş bir terkîb Çırçırlı Ali Efendi gibi üstâd elinden çıkabilirdi, düşüncesindeyiz.
Resim 5
Celî sülüs yazı kalıbı (1327/1909)
Okunuşu ve mânâsı: "İnnemâ yürîdü'l-lâhu liyüzhibe ankümü'r-ricse Ehle'l-Beyti ve yutahhiraküm tathîrâ" (Ahzab sûresi, 33. Âyeti son kısmı)
"Ey Ehl-i Beyt! Allah sizden, sadece günahı gidermek ve sizi tertemiz yapmak istiyor".
Hattatı: Sâmi Efendi (1838-1912)
Eserle ilgili notlar: Bu celî sülüs âyet-i kerîme zer-endûd levha yapılmak üzere Sâmi Efendi tarafından kalıb olarak zırnıkla yazılmışdır. Hattatımızın seçkin eserlerindendir.
Resim 6
Celî sülüs-sülüs-nesih levha (1293/1876)
Okunuşu ve mânâsı: "Kāle Resûlullahü S.A.S"
"Zikru Aliyyin ibâdetün"
"Zeyyinû mecâliseküm bizikri Aliyy'ibni Ebî Tâlibin"
"Sadaka Resûlullah"
(Resûlullah buyurdu ki: Ali'yi zikretmek ibâdettir.. Meclislerinizi Ali'yi anarak bezeyin. Resûlullah doğru söyler)
Hattatı: Mehmed Şefik Bey (1815 -1880); burada "Mehmed Şefîk-ı pür-hatâ" ve "Bende-i mücrim-i atîk, es-Seyyid Mehmed Şefîk" şeklinde iki imzâ kullanılmıştır.
Eserle ilgili notlar: Sülüs-nesih kıt'a biçiminde yazılmış bir levhadır.
Resim 7
Celî sülüs levha (1317/1899)
Okunuşu ve mânâsı:
"Yâ Ali, inne'l-İslâme uryânun, libâsuhu't-takvâ / Ve riyâşuhu'l-Hüdâ ve ziynetuhu'l-hayâ / Ve imâduhu'l-verâ ve melâkühu'l-amel / Ve esâsü'l-İslâmi hubbî ve hubbu Ehl-i Beytî / Sadaka Resûlullah"
(Ey Ali, İslâm çıplak olup onun libâsı takvâdır, örtüsü de hidâyettir, ziyneti hayâdır. Direği de Allah korkusudur, kıvâmı ameldir, İslâm'ın esâsı ise beni ve Ehl-i Beytimi sevmektir. Resûlullah doğru söyler)
Hattatı: Çırçırlı (Haydarlı) Ali Efendi (ö.1902)
Müzehhibesi: Ayten Tiryâki
Eserle ilgili notlar: Ali Efendi'nin sağlam bileğiyle yazılan bir hadîs levhası.
Resim 8
Sülüs-nesih kıt'a (1347/1928)
Okunuşu ve mânâsı: Konuyla alâkalı bölümünden Enes bin Mâlik'in rivâyet ettiği bir hadîs: "Unvânu sahîfetü'l-mü'min hubbu Aliyy'ibni Ebî Tâlibin"
(Mü'minin sahife başlığı Ali'yi sevmektir.)
Hattatı: Reisülhattâtîn Ahmed Kâmil (Akdik,1861 -1941)
Eserle ilgili notlar: Yukarda metni verilen hadîs, sülüs satırındadır.
Resim 9
Celî sülüs istifli levha (1355/1936)
Okunuşu ve mânâsı: Lev lemyuhlaku Ali mâ kâne li Fâtımete küfvün
(Ali yaratılmamış olsaydı Fâtıma'nın dengi bulunmayacaktı)
Hattatı: Mehmed Emin Yazıcı (1883 -1945)
Eserle ilgili notlar: Neyzen Emin Dede'nin yazdığı bu fevkalâde ve mükemmel hadîs levhasının tezhîbi de Mihriban Sözer'indir.
Resim 10
Celî sülüs levha (1372/1953)
Okunuşu ve mânâsı: "Yâ Ali, ene ve ente ebevâ hâzihi'l-ümmeti, Sadaka Resûlullah"
(Ey Ali, ben ve sen bu ümmetin babalarıyız. Resûlullah doğru söyler)
Hattatı: H. Mâcid Ayral (1891 -1961)
Eserle ilgili notlar: Son devir hattatlarından Mâcid Bey'in üstâdâne bir levhasıdır.
Resim 11
Celî ta'lîk levha (1376/1956)
Okunuşu ve mânâsı: "Ene ve Ali min nûrun vâhid. Sadaka Resûlullah"
(Hz. Peygamber buyurdu ki: Ben ve Ali aynı nurdanız. Allah'ın Resûlü doğru söyler)
Hattatı: Kemâl Batanay (1893 -1981)
Eserle ilgili notlar: Son devir ta'lîk hattatlarından Hâfız Kemâl Batanay'ın bu levhasını çevreleyen ebrûlar Mustafa Düzgünman'ındır.
Resim 12
Celî sülüs Levha
Okunuşu ve Meâli: "Ene ve Aliyyün kehâteyni, Aliyyün minnî ve ene minhü"
(Ben ve Ali bir elin iki parmağı gibiyiz. Ali bendendir, Ben de Alidenim).
Hattatı: Mehmed Tâhir Efendi (ö. 1846)
Müzehhibesi: Rikkat Kunt (1903 - 1986)
Eserle ilgili notlar: Celâleddin vâdîsindeki bir Tâhir Efendi levhasıyla karşı karşıyasınız. Burada, Hz. Ali'yi yücelten hadîs rivâyeti yer almakdadır. "Ketebehû Mehmed Tâhir" (Bunu Mehmed Tâhir yazdı) istifli imzâsı soldaki iki satırın arasındadır. Bu levhanın tek şerit denilen iç pervaz işlemesi ve tahrîrli halkârî dış pervazı Rikkat Kunt'un eseridir ve imzâlıdır.
Resim 13
Sülüs-nesih meşk kıt'ası (1265/1849)
Okunuşu ve mânâsı: (Konuyla ilgili olan nesih satırlar)
"El-hattu mahfiyyun fî ta'lîmü'l-üstâz ve kıvâmuhû fî / Kesreti'l-meşk ve devâmuhû alâ dîni'l-İslâm, sadaka /Aliyyun ve veliyyun"
(Yazı üstâdın öğretişinde gizlidir, meşkın çokluğuyla kıvam bulur; İslâm dîni üzere olmakla devâm eder. Ali ve velî doğru söyler)
Hattatı: Hâk-pây-i evliyâ, Seyyid İzzet Mustafâ, (Kādıasker Mustafa İzzet Efendi, 1801-1876)
Eserle ilgili notlar: Mürekkebat meşkı için kullanılan cümleler arasında, Hz. Ali'nin olduğu rivâyet edilen hüsn-i hatta dâir bu hakîmâne sözle de sıkça karşılaşılır. Sülüs meşk satırlarında ise "Subhânake ..." duâsı görülmektedir.
Prof. Uğur Derman
(Yazının devamı gelecek hafta…)
