Biyoloji hayattır

Betül Sav: Nesibe Alpoğlu kimdir? Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: ➡ Lisans öğretimimi biyolog olarak tamamladım. Hemen sonrasında hastanede çalışmaya başladım. Kendi alanımızda laboratuvarlarda çalışabiliyoruz, parçaları inceliyoruz. Hem biyopsi için gelen parçaları hem incelemek üzere vücudun çeşitli dokularından gelen parçaları inceleyen bir iş yapıyoruz. Bu dokuları sadece incelemek bana yetmedi. 'Bu parça nereden geliyor, neden bu parçaları almaya ihtiyaç hissediyoruz?' soruları, beni bu alanların içine itti. Böylelikle Gastroenteroloji, Girişimsel Radyoloji, Kadın Doğum gibi alanlarda çalışarak bu aşamaları çok daha yakından inceleme fırsatım oldu. Ardından hastane hayatına devam ederken internet üzerinden sağlık editörlüğüne başladım. Sağlık editörlüğü yaparken insanların sorularına cevap vermek adına daha fazla bilgi edinmem gerektiği ve bu alanları daha dikkatli incelemem gerektiği kanısına vardım. Aslında kendimi işin çok ortasında buldum. Daha fazla incelemek daha fazla araştırmak, bu alanları daha fazla öğrenmeye itti. Bunlarla da ilgilenirken artık ilmimi sadece kendime saklamak bana çok bencilce geldi ve böylece eğitimciliğe başladım. Şimdi öğrencilerimle beraber keyifli günler geçiriyoruz. Betül Sav: Biyolog kimdir, çalışma alanları nelerdir? Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: ➡ Biyolog, fen fakültelerinin biyoloji bölümünden mezun olmuş insanların sıfatıdır. Biyologlar; canlılarla ilgilenir. Biyo; canlı, loji; bilim demektir. Biyoloji bilimi, canlılarla ilgili her şey demektir. Biz biyoloji deyince sadece sistemler üzerinden, insanlar üzerinden konuşuyoruz ama aslında biyoloji dediğimiz zaman evimdeki bitkim, hayvanım, çevremde gördüğüm her şeyin insan ile etkileşimini inceliyoruz. Sadece bitki, insan ve hayvan değil. Canlıların birbirleriyle, cansız ortamlarıyla etkileşimi de bizim alanımızdır. Hatta biz buna ekoloji de diyoruz. Ben canlı olarak sadece kendi benliğimde yaşayabilir miyim? Hayır. Oksijen almak istiyorum, oksijen üreten bitkilere ihtiyacım var. Oksijeni alıyorum. Karbondioksit üretiyorum. Bu sefer benim ürettiğim karbondioksiti yeniden oksijene çevirecek bitkilere ihtiyacım var. Mesela hayvanlardan bahsediyoruz; bize hem psikolojik olarak iyi gelen hem de fizyolojik ihtiyaçlarımızı gideren hayvanlar var. Örneğin; sineğin salgıladığı maddeden yola çıkarak anesteziyi bulmuşuz. Dolayısıyla bu hayvanlar, bitkiler bütün kainat bizim hizmetimizde. Bunların hepsi biyolojiyi ilgilendiriyor. Biz canlıyı ve canlılığı çok iyi tanımlayacağız ki buradan yola çıkarak yeni keşifler yapalım. Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: ➡ Biz bitkiyi neden yetiştiriyoruz? Bir; ürünlerini tüketebilmek için kendimize besin ihtiyacını sağlayabilmek için. Bu kadarla mı sınırlı? Biz, psikolojik olarak da bunlara muhtacız. Neden? Görüyoruz bir bitki büyüyor, gelişiyor, emek veriyoruz. Daha sonra bir bakıyoruz soluyor, gidiyor, başını büküyor, kuruyor. Diyoruz ki bitti. Bundan ümidimi kestim ama aslında bu bitki yeniden hayata dönmenin bir temsilidir. Hepimiz zaman zaman yaşamıyor muyuz? Benliğimizi kapatıyoruz. Diyoruz ki tamam başıma gelen en felaket olay bu ve bunların ötesi yok. Artık yaşamak istemiyorum. Ama aradan geçiyor; bir ay, iki ay, belki yıllar. Sonra diyoruz ki: Vay be, ben bu acı için gerçekten bu kadar üzülmüş müyüm? Çünkü artık bize verilen 'unutma nimetini' kullanıyoruz. Çok başka deryalara gidiyoruz ve diyoruz ki evet ya, olmadan da oluyormuş hayat. Böyle de devam edebiliyoruz. Demek ki; bitki de bizim için ölmenin ve yeniden dirilmenin temsili. ➡ Sadece biyolojik olarak varlar, büyüyorlar, meyve veriyorlar, yaşıyorlar bizimle birlikte ama bununla da sınırlı değil. Tabii ki biyoloji bilmek bu aşamada yine işimize yarıyor. Daha yeni bir ağaç ektiniz, sıfırdan kuru dal olarak ekiyorsunuz. Biliyorsunuz, bunun köklenmesi lazım. Kökünün uzanabildiği kadar önce kökünü geliştirecek, sonra benliğini vücudunu ve meyvelerini geliştirebilirsin. Biz eğer hiç biyolojiden anlamıyorsak, bitkinin hiçbir halinden anlamıyorsak; bitkinin uzayan dallarını kesmeye kıyamıyoruz. Budamak dediğimiz işlem bu aslında. Diyoruz ki 'ya ne güzel yeşillensin, böyle kalsın.' Halbuki bilmiyoruz ki biz bu bitkileri biraz budadığımız zaman ne yapacak? Kökünden kuvvetlenecek. Bizim bitkimiz 10 yıl değil 30 yıl 40 yıl yaşayacak. Dolayısıyla buradan kendimize pay çıkaralım o zaman: Hayatta bir şeyler kazanmak istiyorsanız bir şeylerden de feragat etmek zorundasınız. Bitkiyi budamaktan biz biraz uzak kalıyoruz. Yetiştirmişiz, hazır büyümüş bitki. Neden bunu buduyoruz? Fikrine kanıyoruz. Halbuki biz o bitkiyi keseceğiz, o dalları indireceğiz ki köküne versin bütün büyüme kuvvetini. Çünkü bu bitkinin büyümeye önce kökünü geliştirmeye ihtiyacı var. ↪ Şimdi kendi benliğimizden bakalım olaya: Biz kendimizi bir alanda çok öne attık, geliştirdik gibi fakat psikolojimiz bunu kaldıramıyorsa bizim bunu yapmamızın hiçbir getirisi olmuyor. Biz bitkilere bakacağız. Biyolojiyi bunun içinde kesinlikle bilmek gerekmiyor ama biraz bitkinin ruhundan anladığımızda ve bunu içselleştirdiğimizde kendimiz de aslında bitki gibi gelişime açık olduğumuzu anlıyoruz. Betül Sav: Bu aşamada bitki tüketiminden de bahsedebilir misiniz? Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: İnsan vücudu selülozu sindiremiyor. Bu selüloz, bitkilerde var. Bitkilerin kendilerinde depo ettikleri vitaminlerdir, karbonhidratlardır. Biz bu karbonhidratları yediğimizde vücudumuz sindiremiyor. Ben sindiremediğim besini neden yiyorum, neden o zaman diyetisyenler bana bol bol yeşillik yememi söylüyor? Çünkü biz bu selülozu sindiremesek bile vücudumuz diyor ki 'bana yabancı bir şeyler geldi ve bu yabancı bir şeyi ben vücuttan atmak için bağırsaklarda fazlalıkla mukus salgılamalıyım.' Bu mukus salgısı da bizim boşaltım sistemimizi rahatlatıyor ve kolay boşaltım yapılmasını sağlıyor. ➡ İşte benim tüketemediğim, sindiremediğim besinin dahi bana faydalı olduğunu görüyorum. Biraz daha genişletelim, hayvanlara bakalım. Arılar, böcekler… Neredeyse 'niye varlar?' diye isyan ettiğimiz canlılar ama onlar olmazsa tozlaşma olmaz. Tozlaşma olmazsa bitki çeşitliliği oluşmaz. Biz bakıyoruz, görüyoruz, seviyoruz yeşillikleri ve bunlardan besleniyoruz. Demek ki bitkilerin de hizmet etmesi için hayvanlara ihtiyacı var. Betül Sav: Beyin nedir? Çalışma mekanizması nasıldır? Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Beyni adeta bir kablolar sistemi olarak düşünebiliriz. Beyinde milyonlarca nöron vardır. Beyni tek bir organ ve tek bir vazife olarak adlandıramayız. Beynin çok farklı alanları vardır. Okuma yazma alanları farklıdır sanatsal faaliyetlerdeki alanı farklıdır. Düşünme, anlayabilme ve cevap oluşturabilme alanları farklıdır. Hatta kusma, yutma, hapşırma, öksürme gibi efektif organlar dahi beynin farklı bölgelerinde yer alır. Bir beyini aktif tutabilmek için beynin farklı alanlarını çalıştırmak farklı alanlarını canlı tutabilmek lazım. Biz beyni geliştirme aşamasında buraya değiniyoruz. Nasıl çalışıyor bu kablolar sistemi? İnsan sistemi bir zerrecik hücreden meydana gelir. Bu hücreler bir araya geldiğinde, topluluk oluşturduğunda biz bunun adına 'doku' deriz. Dokular birleştiğinde organları ve organlar birleştiğinde sistemleri bir araya getirirler. Dolayısıyla bizim beynimizi etkileyen şey aslında sinir sistemidir. Sinir sistemi dediğimiz şey ise çevresel sinir sistemi yani bizim uzuvlarımız, beş duyu organlarımızı ilgilendiren şeyler ve merkezi sinir sistemimizdir. Beyin ve omirilikten oluşur. Yani biz diyemeyiz ki beyin tek başına çalışan bir organdır. Beyin vücut bütünlüğünde çalışan bir organdır. Betül Sav: Beyin mi vücudu yönetir, vücut mu beyini yönetir? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Bu sorunun cevabı çok karmaşıktır. Biz zannediyoruz ki beyin bizi yönetiyor. Bütün vücudumuza yön veren beyindir. Evet, bu doğru bir bilgidir. Ancak beyni de kandıran biziz. Yani beyni, kendi yalanımıza uydurabiliriz. Şuradan başlayalım; ➡️ 'Homeostazi' denilen bir bilim vardır. Homeostazi, 'kararlı iç denge' demektir. Örneğin biz diyoruz ki insanın vücut sıcaklığı sabittir. Nasıl sabittir? Ortamlar değişiyor. Ortamlar değiştikçe benim organımın içendeki ısı değişiyor. Vücut senin için bunu sağlıyor. Çok sıcak bir ortama mı girdin? O zaman damarların yüzeye yaklaşıyor, kızarıyorsun, terlediğini hissediyorsun ve en yakın yüzeyden yani deri yüzeyinden vücudun nefes almaya çalışıyor. Ter dediğimiz olayı meydana getiriyor. Başka bir açı ile bakalım: İçeride ben heyecanlandım, panik yaptım. Kalp atım hızım artıyor. Metabolizma hızım artıyor. Metabolizma, benim vücudumun terlemesini artırıyor ve vücut bu aşamada rahatlama yoluna gidiyor. Ne yaptı? Vücut ter bezlerini dışarıya yaklaştırarak kendi içerisindeki sıcaklığı korumaya çalıştı. Tam aksini düşünelim. Dışarıya çıktım. Hava karlı, buzlu, ne kadar soğuk. Ne yapıyor vücudum? Damarlar daralıyor, birim damardan daha fazla kan geçiyor. Bu sefer vücut içeride kendisini ısıtmaya çalışıyor. Bunların hepsini yaparken vücut kendisini sabit ısıda tutmaya çalışıyor. Şimdi baktığımda evet beyin beni yönetiyor. Gerçekten dışarıdaki hal ile içerideki hali denge halinde tutuyor. Veya idrara bakıyorum; eğer idrar çok koyu sarıysa diyorum ki vücut dışarıdan yeterince su alamıyor. Karasal bir canlısın içeride %70 suyu tutmak zorundasın ama eğer su alımın yeterli değilse vücut diyor ki böbrekler mesela 'Ben bu kadar kusura bakma dışarıya atamam, bu su bana lazım' ve böbreklerin tutuyor. İdrarda materyal sudan daha fazla olduğu için koyu renkli bir idrar görüyoruz veya açık renkli idrara bakıyoruz çok beyaz çok şeffaf. Burada da vücut diyor ki 'dışarıdan o kadar su aldın ki senin bu kadar şeye ihtiyacın yok, o zaman ben bunu işlemeden, hiçbir işleme maruz bırakmadan dışarı bırakıyorum.' Dolayısıyla vücut hal diliyle bizimle konuşuyor ve evet beyin bizi yönetiyor. 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Bizim sempatik sistem dediğimiz bir sistem var. Hani beyin mi vücudu, vücut mu beyini yönetir demiştik. Bazen vücudumuzun kabul ettiği şeylere de beyin kendini evriltir. Sempatik sistemde şundan bahsediyoruz; o gün çok çalışmışsın çok yorulmuşsun çok başka hallere girmişsin. Tekrar karnın çok acıkmış. Tek derdinse eve gideyim, yatayım, yatağımda uzanayım, iki lokma yemek yiyeyim, sabaha kadar uyuyayım, diye düşünüyorsun. Eve geldin, kapı aralıklı ve içeriye hırsız girmiş. Artık bunun farkındasın. Kafanda dönmeye başlıyor; kapıyı ben kilitlemiş miydim, kilitlediysem nasıl açtılar? Evde annem vardı, kardeşim vardı. Hala evdeler mi veya hırsız hala evde mi, polisi aradılar mı acaba? Birileri gördü mü, hırsız bana bir şey yapabilir mi? İçeride ganimetim vardı, çalmış olabilir mi? Bir sürü şey geçiyor aklımdan. Bu aşamada şunu diyebilir misin: Ya of zaten bitmişim, bugün akşama kadar çalışmışım, şu an bununla uğraşacak hiç halim yok. Kapımı kapatırım, uyurum. Uyandığım zaman polisi arar, ne yapılması gerekiyorsa yaparım, diyebilir miyiz? Diyemeyiz. İşte sempatik sistem burada devreye girer. Sempatik sistem burada diyor ki; dur, senin şu an daha acil bir işin var. Bir an önce annenin ve kardeşinin sağlığından, kendinin emniyette olduğundan emin olman gerekiyor. Bu aşamada neler görüyoruz: ◽ Vücutta göz bebeklerim büyüyor, metabolizma hızım artıyor yani kalp atışım artıyor. Kalp atışımla beraber terlemem artıyor. Tükürük salgısı artıyor ama her şey artıyor mu? Hayır. İdrar torbası genişliyor. Eğer idrara ihtiyacın varsa sen bu ihtiyacı görmezden geliyorsun. Biraz önce hatırlattığımız gibi vücut ne diyor? Dur, şu an daha acil bir iş var, şu an tuvaletin vakti değil veya vücutta metabolizma hızı arttığı için sen çok daha heyecanlı ve çözüm odaklı oluyorsun. Şu an ne yapabilirim? Zaten biz bu sisteme savaş ya da kaç sistemi diyoruz. Yani ya şu an kaçıp canını kurtaracaksın ya da savaşabileceğin bir unsur varsa bunun karşısında dik durabileceksin. Beynimiz bize komutu veriyor ama bu nasıl oluyor? Tabi çevreden gelen faktörlerle. Çok daha durum kontrolü olan bir insanı düşünelim; eve geldi, aynı durumla karşılaşmış. Bütün gün çalışmış, çok yorulmuş, eve gelmiş, hırsız girmiş. Bu insanın verdiği tepki çok daha ağır olacaktır. Diyecek ki; şu an önemli olan can güvenliğim. O zaman önce can güvenliğimi sağlamalıyım. Biliyorsunuz bazı insanlar, bu durumlarda donup kalır ve hiçbir şey yapamazken bazıları çözüme odaklanıp işine devam eder. Dolayısıyla burası sempatik sistemi ne kadar iyi yönettiğimiz ile alakalıdır ve buradaki altında yatan sebep de beynimize verdiğimiz emirdir. İşte vücut mu beyni, beyin mi vücudu dediğimiz nokta, tam olarak burasıdır. ◽ 'Savaş ya da kaç' zaten çok ilkel bir beceridir. Bunu biz istesek de kendimize katamayız. Bu vücudun, durumların karşısında kendini ne kadar yönettiği ile alakalıdır. Bu aslında bilmekle alakalıdır. Biraz önce biyoloji biliminden bahsettik; ne kadar tanırsanız vücudunuzu, o kadar iyi yönetebilirsiniz. Beyninizi de aynı şekilde; 'evet maddi olarak kaybım olabilir ama şu an önemli olan benim can güvenliğim' meselesini söylediğiniz zaman vücut, çok daha çabuk çözüm üretip etkili bir çözümle olayı neticelendirecektir. Betül Sav: Vücudumuzun savunma mekanizmaları da var mı? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Bu çok güzel bir soru. Tabi var. Hatta biz buna 'birinci savunma hattı' ve 'ikinci savunma hattı' diyoruz. Biz öksürüğü, hapşırığı çok yanlış algılıyoruz. Halbuki bunun altında yatan şey çok güzeldir. Birinci savunma hattıdır. Bizim ağız ve burnumuzda 'mukus salgısı' vardır. Kulaklarda da mukus salgısı vardır. Çünkü biz, açık alanlarımızda dışarıdan gelen mikropları görmek istemiyoruz. İçerideki sisteme dahil etmek istemiyoruz. Ne yapıyoruz bunun için? Bakınız; burun kılları, ağızda bulunan lizozim enzimleri. Bu enzimler, buradaki mukuslar, kıllar ne yapıyorlar? Dışarıdan gelen materyalleri tutuyorlar. Eğer dışarıdan gelen materyal çok fazlaysa o zaman mukus salgısı artıyor. Kötü alışkanlığı olan insanları bilirsiniz, çok fazla balgam çıkarma ihtiyacı hissederler. Çünkü vücut savunuyor, diyor ki dışarıdan çok fazla duman geldi veya kömür işçilerini düşünün; çok fazla mukus salgıları, balgamları olur. Bunun sebebi dışarıdan gelen tozu vücut tutuyor; goblet hücreleri diyoruz biz buna. Akciğerden sentezlenir ve nefes borusunun yapılarında siller vardır. Bu siller sayesinde bunlar üretilir. Mukuslar ve dışarıdaki zararlı materyallerin en içeri yani akciğere girmesi engellenir. Biz buna birinci savunma hattı diyoruz. Dışarıdan gelen nesnelerin tutulması. 'Öksürüp hapşırıp biz bunları dışarıya atıyoruz ama yetiyor mu? Yetmiyor. Eğer mikrop bu engelleri aştıysa bir kademe aşağısı, aşağı indiyse biz o zaman diyoruz ki; boğazlarım şiş gibi hasta olacağım. Hasta olacaksın evet, eğer oradaki materyaller daha aşağı inerse sen daha ciddi hasta olacaksın. Dolayısıyla boğazımızın şişmesine hastalık atfediyoruz ama bu bir savunma sistemidir. Daha fazla aşağı indiğinde akciğerler zatürre. Hani hep diyoruz ya; inşallah akciğere inmemiştir çok öksürüyor, inşallah akciğerden değildir, işte bu savunma hatlarını açtığı zaman mikroplar bizde çok daha ciddi hastalıklara sebep oluyorlar. Betül Sav: Vücudun savunma sisteminde ishal ve kusmanın durdurulması gerekiyor mu? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Savunma sistemleri sadece dışarıdan yaptığımız savunmayla da sınırlı değil. İçeride hala devam eden bir savunma sistemi de var. Şöyle düşünün; bozuk bir tavuk yediğiniz. Yediğiniz bozuk tavuğu hadi tadından algılamadınız. Tabi yedikten sonra artık ağzınızın içine girdi. Çiğnediğiniz, tükürükle hemhal oldu. Mideye inecek. Bunun artık geriye dönüşü yok ama mideye indiğinde dahi mide diyor ki; eyvah yabancı bir cisim geldi. Aynı şekilde siz dur deseniz dahi içerideki sistemler durmaz. Buna 'otonom sistemler' diyoruz. Otomatik yani kendi kendine işleyen sistemlerdir. ◾ Siz içerideki sistemi durduramazsınız. Yani 'ah sevdiğimden ayrıldım, bugün kalbim dursun' dediğinizde kalbiniz asla durmaz. Size sormaz çalışmak için. Dolayısıyla içerideki sistemler de böyledir. Siz dışarıdan tavuğu yediniz bozuk bir tavuktu. Ama vücut size şöyle demez; ben sindirimi durduruyorum, sen bundan sonrasını yeme, demez. Sen onu artık yemişsin ve yutmuşsun. Yapacak bir şey yok. Vücut kendi sisteminde bunu döndürmeye devam edecek ama sistemde bir hata olduğunun farkında bunu da dışarıya atmak isteyecek. Dolayısıyla biz bozuk bir gıda yediğimizde ishal ve kusmayı görüyoruz. Peki bunları durdurmalı mıyız? Buradaki esas soru bu. Şöyle ki; ishal ve kusmayı durdurmamamız gerektiğini biliyoruz. Neden durdurmuyoruz? Çünkü vücut diyor ki; içeride sana yakışmayan yediğine karşılık gelmeyen bir şeyler var. Demek ki senin bunu hızlıca dışarıya atman lazım. Biraz önce bahsettik: Katı atıklarımız, boşaltım sindirim sistemi ürünlerimiz. Bizler bunları neden boşaltım yoluyla atıyoruz? Çünkü biz bunları vücudumuzda istemiyoruz. Bunlar atık. Bakıyoruz katı gaitaya sert daha doğrusu katı, kıvam almaz bir kıvamda olması lazım ama biz bunu ishalle bol suyla dışarıya atıyoruz. Çünkü bağırsak diyor ki; sen zararlı bir şey yedin ve bundan tez zamanda kurtulman gerekiyor. O zaman ben vücut için sakladığım suyu acil olarak bağırsaklara indiriyorum ve bağırsaklarla bunu senden kurtarıyorum. Bu yabancı cismi dışarıya atıyorum. Ama biz ishal ve kusmayı durdurduğumuz zaman diyoruz ki bunlar içeride zararlı zararlı kalsın. Daha sonralarda belki daha büyük hastalıklara maruz kalıyoruz. Savunma sistemlerimize biz müdahale etmeyelim. Müdahale etmemiz gereken noktalarda tabi ki şundan bahsetmiyorum; 10 gündür ishal, 10 gündür devam etsin değil. Zaten literatürde de böyledir. Hemen hemen üç güne yaklaşan ve üç günden daha fazla ishallere müdahale edilirken bundan daha azlarına su takviyesiyle yani evde su içmek olsun, serum bağlamak olsun, bu şekilde müdahale edilir. Bunun haricinde savunma sistemlerine müdahale etmek maalesef bizim bağışıklığımızı durduran şeylerdir. Betül Sav: Sık ilaç kullanımlarından da bahsedebilir misiniz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Savunma sistemi dediğimiz zaman bir de ilaçlardan bahsetmek isterim. Maalesef bizlerin toplum olarak şöyle bir alışkanlığı oldu; ilaçları çok kolay içebiliyor, çok kolay tüketebiliyoruz. Bir baş ağrısında; hadi ilaç içeyim, bir karın ağrısında; hadi ilaç içeyim. Aslında doktor önermediği sürece her şeyde ilaç içmek çok da doğru bir yaklaşım değil. Çünkü ilaçta bir sürü bileşen var. Biz bunların hepsini o hastalığa iyi gelen şifa diyemeyiz. Vücuda aldığımız ilaçların zararlı etkilerini boşaltan bizler için böbrekler ve karaciğerler vardır. Bu aşamada böbrek ve karaciğer o kadar çok çalışırlar ki ilacın faydasını alırız fakat zararı da vücudumuzu hayli yoran işlerdir. Dolayısıyla ilaç alırken biraz daha dikkatli olmalı ve gerekmedikçe fazladan ilaç kullanmamalıyız. Betül Sav: Kalp mi âşık olur beyin mi? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Aşk, aslında çok aşamalı bir şeydir. Yani böyle gördüm, vuruldum, yıldırım aşkı diye bir şey yoktur. Çünkü daha önce de söyledik; beyin ve vücut bir etkileşim içinde çalışır. Bu etkileşim dahilinde bazen emirleri beyin verirken bazen vücudumuz isteklerini beyne emirmiş gibi duyurur. Örneğin; çok yorgun ve yoğun bir gün geçirdik. O zaman vücudumuz sakinlik istiyor, yatıp dinlenmek istiyor ama bizim zihnimizde dinlenmenin algısı şudur belki; sessizlik, tek başıma ormanda kuş seslerini dinleyeceğim bir alan dersek o zaman beynimiz der ki; senin canın şu şu noktadaki şununla birlikte bir tatil istiyor. Dolayısıyla biz vücudumuzun isteğini beynimize atfetmiş oluyoruz. Kalpte, sevme, âşık olma hissi de bununla alakalıdır. Birincisi, öncelikle insanlar anlamak ve anlaşılmak isterler. Bu bizim çok üst düzeye ihtiyaçlarımızdan bir tanesi gibi görünse de aslında en temel ihtiyaçlarımızdan biri. Benim vücudum anlamak ve anlaşılmak istiyor. Ben vücudumu ne kadar iyi tanıyorsam o kadar iyi anlamlandırabiliyorum. Yani ben biyoloji bilen bir insan olarak 'ya son zamanlarda bir baş ağrım var, acaba bu başarısı neden olur' dediğimde bir tahmin yürütebiliyorsam; son günlerde çok stresliyim sanırım' beyin damarları çok fazla fikir ürettiği için daraldı, buradan geçen küçük bir damardan geçen kan, kalpten büyük bir basınçla geliyor. Dolayısıyla kalpten gelen bu büyük basınca karşılayamıyorsa benim beyin damarlarım o zaman hasta oldu. Mesela vücudu tanımakla ilgili baş ağrısından bahsedebiliriz. Başım ağrıyor son günlerde, neden ağrıyor dediğimde kendimce bir tahmin yürütebiliyor muyum? Mesela beynim çok çalıştığı, stres yüküm çok fazla olduğu zaman sürekli o iş üzerinde istemesem bile düşünürüm. Kendi içimde konuşurum, tartışırım. O zaman beyne giden damarlarım daralır ama kalpten çok yüksek basınç da bir kan gelir. Kalpten gelen bu yüksek basıncı beyin damarları karşılayamazsa baş ağrısı dediğin olay gerçekleşir. Veya son günlerde az su içtim, sanırım vücudumun içindeki su ihtiyacını gideremediğimden dolayı başım bunu bana ağrı olarak bildiriyor, diyebiliyorsam o zaman ben vücudumu tanıyabiliyor ve anlayabiliyorum. Demek ki anlamak ve anlaşılmak bu hayatta her şeydir. Bir insan düşünelim; metrobüste, daha önce hiç görmemişim, hakkında hiçbir şey duymamışım, hiçbir fikrim olmayan bir insan. Ne hissedebilirim? Belki hoş insanmış. Bundan öteye geçmez ama düşünelim; iş yerine geldik ve bu insanla tekrar karşılaştık, saatlerimizi bu insanla geçirdik ve dedik ki ya ne kadar sohbeti güzel bir insan. Ertesi gün beraber kahve içmek için sözleştik. Ertesi gün de dedik ki bundan sonra her öğle aramızı birlikte geçirelim ve aradan bir zaman geçtikten sonra dedik ki; iş yeri dışında da biz buluşalım, en iyisi sosyal hayatta da bir araya gelelim. Neden yapıyoruz biz bunu? Çünkü karşımızdakiyle frekansımız uydu. Onun anlattığını ben anladım, benim anlattığımı o anladı. Derken birbirimize bir uyum yakalıyoruz ve her anımızı birlikte geçirmek istiyoruz. Aşk da böyle değil midir? Siz bir insanı seversiniz, gönlünüz akar, daha çok görüşmek istersiniz. Daha çok görüşürsünüz, doymazsınız. O zaman bu işi evliliğe taşımak istersiniz. Demek ki bizim içimizde ihtiyacımız olan bir şeyleri karşı taraf karşılıyor ki biz onunla dünya evine girmek ve bundan sonraki anılarımızın hepsini birlikte yaşamak istiyoruz. İşte aşk bu aşamada devreye giriyor. Peki aşık olmamızı sağlayan tek şey anlamak ve anlaşılmak mı? Hayır değil. Bunun haricinde bizim fiziksel olarak eksiklerimizi hissettirmek veya doygun olduğumuz noktayı daha da doldurma isteği vardır. Mesela çok tartışma konusudur; eşinin mi yemeğini daha çok seversin, annenin yemeğini mi? Neden bu kıyas? Ben annelikten aldığım bir ihtiyaç eksikliği için mi evleniyorum. İnsanların beklentisi bu noktada devreye giriyor. İşte annem gibi asil görünsün. Babam gibi yakışıklı olsun. Neden? Belki çok başka açılardan çok daha iyiliğini göreceğiz. Biz psikolojimizde sevdiğimiz, kahramanımız olan kişileri ya evlilik sekansı olarak görürüz ya da bizde eksikliğini hissettiğimiz bir insanla bu aşkı yaşamak isteriz. Dolayısıyla yine kalp aşık oluyormuş gibi hissediyoruz ama aşık olan beynimizdir. Betül Sav: O zaman ilk görüşte aşk diye bir şey yoktur. 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: İlk görüşte aşk şöyle; herkesin bir beğeni potansiyeli vardır. Tabii ki bu beğeni potansiyelini oluşturan da beynindir. Mesela koku sekansına değinelim. Koku dediğimiz şey bende bir algıdır. Yani burnumuz ve ağzımız kemik boşluğunda, kafatası boşluğunda bir araya gelirler, aynı yere açılırlar. Şöyle örneklendirelim; bir gurme düşünün ilk defa yiyeceği bir yemek var. Önce ne yapar? Yemeğin kokusunu burnuna doğru üfler. Yani önce yemeğin kokusunu alır. Onun içindekileri analiz eder, beyni bunu bir tartar. Daha sonra tadına bakar ve o yemeğin içindekileri öğrenmekle beraber tadının da tamamen algılamasını sağlar. Dolayısıyla biz kokuya sadece koku gözüyle bakamayız. Aynı zamanda o bir anı canlandırmadır. Aldığımız koku veya hiç bilmediğimiz bir şey düşünün; size ilk defa suşi yedirecekler. Daha önce hiç yememişsin, ne olduğunu bilmiyorsun, adını bile ilk defa duymuşsun. Ne derler sana? Balık gibi, salata gibi. Sana daha önce bildiğin bir şeye benzeterek bunu anlatırlar. Koku duyusu da böyledir. Daha önce hiç bilmediğin bir koku alıyorsan dersin ki; bu koku tavuğun kokusuna benziyor, tavuk yemeğinin kokusu. Koku alıyorsun; menekşe gibi değil mi? Parfümün menekşe mi, diye sorarız? Çünkü menekşeyi biliyor benim zihnim. Dolayısıyla bu kokuyu ona yaklaştırıyor. Veya çok sevdiğimiz insanlardan birisi var, beğeniyorum, çok beğeniyorum ama tanımıyorum, tanımadığım için konuşamıyorum. Sadece yanımdan geçiyor, gidiyor ama ben onunla konuşamıyorum, kokusunu alıyorum. Sokakta bir insan gördüm. Yanından kokladım, geçtim. Aynı koku. Hemen kafamda anılarım canlanıyor veya biz bilmediğimizi var sayıyoruz. Bazen aldığımız kokuları biz algılayamıyoruz. Yani bunu alt sınır, üst sınır gibi düşünün. Bazen çok hafif bir koku gelir. Siz bunu tanımlayamazsınız. Nereden geldiğini de anlamazsınız ama aslında vücut onu almış ve kafasında onu bir yere koymuştur. ◾ Mesela ben düşünürken dedim ki 'ya Betül vardı, bugün durduk yere aklıma geldi. Nereden geldi bilmiyorum. Aslında aylardır da görüşmüyoruz.' Nereden geliyor? Çünkü onun kokusuna yakın bir koku benim yanımdan geçti. Ben kokuyu fark etmedim ama zihnim bunu algıladı ve Betül'den çoktan bahsetti bile. Çoktan anılarını önüme serdi. Veya ben de seni arayacaktım, inanır mısın üç gündür aklım sende. İnanırım. Çünkü beynin sana bu oyunu oynuyor. Yani vücut mu beyni, beyin mi vücudu yönetire burada da dönüyoruz. Kalp mi aşık olur, beyin mi? Aslında beynimiz eksikleri ve ihtiyaçlarını belirliyor ve buna göre de gördüğü insana 'Hah işte bu' dedirtiyor. Betül Sav: Beyin algısını değiştirebilir ve zihni yanıltabilir miyiz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Zihni yanıltabiliriz. Şöyle ki çok kötü bir gün geçiriyorsunuz ve gülmek hiç içimizden gelmiyor ama bir süre gülümsediğimizde ve aynaya bakarak bunu yaptığımızda beynimiz diyor ki tamam ya, bu kadar zor bir durum değil, gülümseyebilir, hayatına devam edebilirsin. Dolayısıyla beynimizin algısını değiştirdiğimizde, ortamımızı değiştirdiğimizde hatta kokumuzu değiştirdiğimizde fiziksel olarak bir aktivitede bulunduğumuzda beynimizi bu ortamdan soyutlayabiliriz. Yani ben eğer somurtan bir insansam, insanlara gülümsemeyi es geçiyorsam o zaman verdiğim ortamda zaten bir gerginlik yarattığımdan bu gerginlikte beni gören insan gülümseyemeyecek ki. Tam tersini düşünüyorum. Ortama girmiş güneş gibi açmış bir insandan bahsedelim. Ortama girdiği andan itibaren ortamın ambiyansını sohbetin konusunun değiştiğini bile fark edebiliriz. ◽ Bu öksürüyorum, hapşırıyorum, oram ağrıyor buram ağrıyor meselesiyle alakalıdır. Biz eğer ağrılarımıza odaklanırsak o ağrıları daha çok hisseder, daha çok bundan rahatsız oluruz. Ama bu ağrılara bir tedavi gözüyle bakarsak ateşim çıktı, vücutta savunma hücrelerim hareket halinde olsa gerek. Çok hapşuruyorum, yaramaz mikroplar artık burnumdan çıkıp gitmenizin vakti geldi. Siz içeride tutamayacağım kusura bakmayın. Belki küçük desteklerle kendimizi iyileştirmekten bahsediyorum. Aynı şekilde içinden çıkamadığımız ve kurtulamadığımız bir durum var. Biz çoğunlukla diyoruz ki hareket edin. En azından yürüyüş yapın. Spor yapamıyorsun, bir merkeze giremiyorsun veya bunu hiç canın istemeyecek. Çünkü psikolojimiz bozuk olduğunda vücut hep uyuma eğilimindedir. Kalkacak halim yok, kolumu bile kaldıramıyorum, bununla mı uğraşacağım deriz. Çünkü vücudun bana diyor ki uyu, uyursan unutursun. Ben unutsam mesele değişecek mi? Değişmeyecek ki. Aynı algı, aynı durum devam ediyor. O zaman ben uyumayacağım. Çünkü zihnimde bir yandan çalışmaya devam ediyor. O zaman ne yapacağım? Vücudumun hareket isteğini dışarıda sosyal hayatımda atlatacağım. Dolayısıyla ben diyorum ki çok kötü bir gün geçiriyordum. Biraz yürüyüş yaptım. Zihnim açıldı. Aslında zihninin açılmasının bir biyolojik yönü var. Psikolojik olarak; ortamımı değiştirdim, havamı değiştirdim, daha fazla oksijen aldım. Vücudumu daha başka şeylere yönlendirdim. Biyolojik olarak nedir bunun katkısı? Bacaklar. Biliyorsunuz yer çekimine doğru hareket ederler. Yani vücudu aşağı çekerler ama sürekli oturduğumdan bahsediyorum. Ben ayağa kalktım, yürüyüş yaptım. Bacaklarımdaki kanın pompalanması ve yukarıya çıkması için teşvik ettim. Dolayısıyla ben metabolizma mı hızlandırdım. Metabolizmamı hızlandırmamla beraber beynimdeki sinirler daha hızlı çalışmaya başladı ve beyin sinirleri aktive olarak benim vücudumda farklı fikirleri ortaya koyarak mevcut duruma çözüm üretmemi sağladılar. Betül Sav: Zihnin bir diyet algısı var mı? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Zihnin bir diyet algısı vardır. Diyet, vücut için stres demektir. Dolayısıyla biz diyeti yaparken vücudumuza şunu söylemeliyiz; korkacağım bir şey yok, her şey kontrolüm altında. Mesela akran zorbalığı bizim çok sık gördüğümüz bir şey. Çocuklar bazen gerçekten çok acımasız olabiliyorlar. Bir çocuk çok fazla kilolu olduğunda çok haince atıflar yapabiliyorlar veya her ortamda yapılan şaka kilo üzerinden yapılabiliyor. Çoğunlukla görüyoruz ki çocuk bir anda kendini kesiyor diyor ki tamam, madem bu kadar dalga geçiyorsunuz, şu andan itibaren hiç yemek yemiyorum, sadece su içiyorum. Hayatımı devam ettirebilecek kadar yiyorum ve artık ben de zayıf bir insan olacağım. Sonra zaman geçiyor çocuk gerçekten bir şey yemiyor ama bir türlü de zayıflayamıyor. Neden biliyor musunuz? Vücut diyor ki; bunun bu saatte yemek yemesi gerekirdi, yemiyor. Bunun bu saatte abur cubur atıştırması gerekirdi, atıştırmıyor. Vücut diyor ki eyvah bir kıtlık var. Dışarıda istenmeyen bir durum var, ben yağlarımı korumak zorundayım, aksi takdirde öleceğim. Vücut kendini kilo vermeye karşı kapatıyor ve sadece stresi yönetmeye odaklanıyor. Dolayısıyla bir insan istediği kadar yemek yemesin, kilo veremez. Biz bu yüzden diyoruz uzmanlar eşliğinde kilo vermeniz gerekiyor. Çünkü uzmanlar bu bilincin farkında. Veya diyetisyen eşliğinde verilen kilolarda hasta gayet güzel bir diyet yapıyor. Diyetisyenin tarifine uyuyor. Sonra aradan iki ay geçiyor danışanın kilo vermesi duruyor. Kilo verme durduğu zaman hemen bir panik hali. Eyvah, aynı diyeti yapıyorum, aynı şekilde yapıyorum, gerçekten sözden çıkmıyorum, kilo vermem neden durdu? Çünkü vücut diyor ki tamam kontrolün altında ama bakalım bunu bilerek mi yapıyorsun, bilmeden mi kilo veriyorsun? Dolayısıyla kilo verişini durduruyor ve artık değişen metabolizmaya uyum sağlamayı öğreniyor. Buna uyum sağladıktan sonra senin yeniden kilo vermen devam ediyor. Vücudumuzun biyolojisini bildiğimizde kilo vermemiz ve anlamlı bir şekle giriyor. Kiloyu almamız metabolizmayı kontrol etmemizde. Hatırlarsanız bundan bir 10 yıl öncesine kadar diyetisyenler hep ara öğün yemeği teşvik ederlerdi. İşte üç ara öğünü yiyeceksiniz ara öğünlerde meyveler, kuru yemişler, yoğurt falan yemeniz gerekiyor. Neden böyle oldu? Çünkü metabolizmayı keşfettik ve metabolizma devamlı çalıştığında, devamlı çalışan bir metabolizmanın zayıflatacağına inandık. ◽ Daha sonra 'aralıklı oruç' diye bir diyet popüler oldu. Aralıklı oruç, az yemek yemek, yediği ürünlerde arada uzun süreler sadece su içerek veya sıvı tüketerek aç kalma esasına dayanıyordu. Yani aynı zamanda bilim devamlı gelişen ve değişen bir şey. Ancak o zamanın öne çıkan meselesi metabolizmayı hızlandırmak ve canlandırmaktı. Ama şu an metabolizmayı canlandıran başka şeyler bulduğunuzda daha az yemek yiyerek daha fit olacağımızı öğrenmiş olduk. Mesela vücutta en hızlı yediğimiz besinlerin tüketilmesi şekli karbonhidratları tüketmektir. Karbonhidratlar zayıf bağlardır ve bunları yakmak çok kolaydır. Mesela sabah kahvaltı yaptım. Geldim günlük rutin işlerimi yaptım. Bu aşamada harcadığım şey karbonhidratlarımdır, sabah yediğim kahvaltıdır. Betül Sav: Kendi vücut yapımızı tanımaya nereden, nasıl başlayabiliriz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Gelişim o kadar açık bir alandır ki örneğin bir doktor düşünün, siz bir genel cerraha gidip Gastroenteroloji ile ilgili bir şey sorduğunuzda der ki git bir Gastroenterolog seni görsün. Gastroenterologa gidip siz kadın doğum hakkında bir soru sorduğunuzda lütfen kadın doğuma gidin der. Yani bilseler de kendi uzmanlık alanları dışında pek fazla cevap vermeyi tercih etmezler. Bizde de böyle. İlmin ve bilimin sonu yok. Her yerde ilim, her yerde bilim var ama kendimiz adına nereden başlayalım dersek öncelikle vücudumuzu tanıyalım. Hangi durumlarda hangi stresleri geliştiriyoruz. Benim vücudum neyi tolere edebiliyor neyi tolere edemiyor. Veya verdiğim tepkiler beynimin hangi kısmından kaynaklanıyor. Yani beynime söz geçirebildiğimde vücudumu da duruma konsantre edebilecek miyim? Zihinle ilgili nero dna çalışmaları da var. Artık son zamanlarda çok popüler olan ve insanların kendi zihninde iyileşmesini sağlayabileceği çalışmalar. İşte biz de biyoloji öğrenmeye bu noktalardan başlayabiliriz. Vücudumuzun verdiği tepkiler ve neye verdiği tepkiler. Hangi olay karşısında bu tepkileri oluşturdu ve meydana gelen hasarlarda ufak tefek araştırmalar yapmaktan. Şundan bahsetmiyorum; başım ağrıyor internete girip bir baktım, ben kanserim, ölüyorum. Daha çok bunlarla karşılaşıyoruz. Her duyduğumuz bilgiye inanmayacağız. Öncelikle sistemimizi çözeceğiz. Kafamıza yatıyor mu diye buna bir bakmamız gerekiyor. Biliyorsunuz piyasada çok fazla doğru olmayan bilgiler var. Önce bilgiyi içselleştirmeli ve kendi sistemimize bakmalıyız. Başımız ağrıyorsa hangi durumlarda ağrıyor, hangi günlerde ağrıyor, günün hangi saatinde veya ne yediğim zaman ağrıyor? Başta bunların teşhisini yapabilmeli ve buradan sonra davranışa geçirebilmeliyiz. Bence en önemlisi çok fazla gözümüzde büyütmemeliyiz. Zaman zaman organlarımızla ağrı olması, vücudumuzun yorgun olması, zihnimizin dolu olması çok normal şeyler. Çok yoğunum, çok stresliyim dediğiniz zaman gerçekten zihnimiz dedik ya ağızdan çıkacak, kulak duyacak ve beyin buna inanacak. Ağzımızdan çıkıyor, çok yoğunum, çok berbat bir hayat yaşıyorum. Kulağın bunu işitiyor, beynin buna inanıyor. Bundan sonra sen yaşadığın her şeyde gerçekten kötü tarafını görüyorsun. Hep benim başıma gelir, hep beni bulur zaten kıvamına geliyoruz. Biz zihnimizi, algımızı değiştireceğiz. Yaratılış olarak ne kadar özel olduğumuzu fark edeceğiz. En başında bahsettik ya, bitkiler, bize hizmet ediyorlar. Düşünün sindiremediğim besin bile bana hizmet ediyor veya işte hayvanın her organını yemiyorum, hepsinden faydalanmıyorum ama bana fayda sağlıyor. Başka bir yönden bakıyorum; insanların, bitkilerin, hayvanların atıkları toprağa karışıyor değil mi? Toprağa karışıp ne yapıyor bu atıklar hiç düşündük mü? Bizim saprofitler, çürükçüller dediğimiz canlılar var. Gözümüzle göremediğimiz canlılar. Bunlar toprakta organik atık. Bizler organik atıklarız. İnsan, bitki, hayvanların kalıntıları. Mesela bunları analiz ediyorlar. En küçük parçalarına kadar ayırıyorlar. Çünkü topraktaki azotu benim bitkim alamıyor. Havadan almak istiyor. Serbest azotu almak istiyor. Dolayısıyla bu canlılar bile bizi ayrıştırıp bitkilerin alabileceği forma dönüştürüp bitkilere öyle teslim ediyorlar. Bitkiler bundan sonra karbondioksiti oksijene çevirip bize veriyorlar. Gözümüzün görmediği canlılar bile bize hizmet için var. O zaman öncelikle kendi değerimizi fark edeceğiz. Kendi değerimizi fark ettikten sonra kendimizi seveceğiz ve diyeceğiz ki 'ben gerçekten özelim.' Ben düşünüyor muyum, kalbim bugün kaç defa attı? Dişlerimin diplerindeki o güzel doku kaç sefer benim için pislikleri arındırdı? Benim bağırsaklarım kaç saat çalıştı, kaç saat uyudu? Bakınız, biz uyurken bile bazal metabolizmamız çalışır. Bazal metabolizma vücudun en az enerji ile hayatını devam ettirmesi demektir. Uyuyorum sadece. Solunumum devam etsin, ulaşımım devam etsin ama uykum da kaçmasın istiyorum. Ben bunları emir verme hükmünde miyim? İyi ki değilim. İyi ki bu sistemler kendi kendine işliyor ki bana sormuyor. Betül Sav: Zihnimizin yapısı nedir, bu yapı hikayelerle mi çalışır? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Zihnimiz hikayeleri kendi oluşturur, parçaları birleştirir. Zihin aslında beynin fizyolojik yapısıyla psikolojinin psikolojik yapısının birleşmiş halidir. Yani senin gördüğünle anladığın şey aynı değildir. Senin bu stüdyoyu gördüğünde anladığın şey iştir. Benim bu stüdyoyu gördüğümde anladığım şey kendimi ifade etmektir. Dolayısıyla aynı şeye bakıyoruz ama aynı şeyi görmüyoruz. Ne farkı var? Yaşanmışlık farkı var. Sen bir kokuyu aldığında sende çok güzel anılar çağrıştırıyor, çok güzel yerlere gidiyorsun. Ben aynı kokuyu aldığımda korku ve dehşete kapılıyorum. Aslında aynı koku ama beyin kendi içinde bir hikâye uydurmuş. Hep söyleriz ya çocukluğuna inmek lazım. Çocukluğunda bilmediğimiz travmalar. Çocuğa bakıyorsun mesela normal gülüyor, oynuyor. Bir ses geliyor. Çocuk içine çökmüş, kapanmış ve hareket etmiyor. Sen biliyor musun çocuğun beyninde ne oluyor? Aslında çocuk da bilmiyor beyninde ne oluyor? Sadece o koku zihnindeki hikayeyi canlandırıyor. Canlandıran hikayede kişide bu korkuya sebep oluyor. Dolayısıyla zihin dediğimiz şeyi belki kontrol edemeyiz ama hangi durumlar karşısında hangi tepkiyi verdiğini bilirsek o zaman onu dinginleştirebiliriz. Mesela sınavlarım çok güzel geçiyor ama her sınava girerken kaygı yaşıyorum. Demek ki sınav girişinde bir problem yaşıyorsun. Sınava girerken kendini konsantre etmen ve bak, bunda bir şey yok, akışta zaten ben bunu yapabiliyorum. O zaman girerken de buna gerilmeme gerek yok, demen lazım. Çok geriliyorsun ve bunu kontrol edemiyorsun. Tamam gerileyim ya, ne olacak ki. Neticede akışta ben kendimi ifade edebiliyorum ve sınavım en güzel şekilde geçebiliyor, dediğinizde o girişteki tedirginliği hala yaşarsınız ama artık bu sizi rahatsız etmez. Bu sizi kapatıp sınırlandırmaz. Dolayısıyla kendi sınırlarımızı aşmak zihnimizde yatan bir beceridir. Betül Sav: Algılarımızı değiştirebilir miyiz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Tabii ki değiştirebiliriz. Bazı insanlar vardır kediden hiç hoşlanmaz. Kedi görünce tüyleri diken diken olur. Çok ciddi bir ürperti ve kediye dokunduğunda kendini çok kirlenmiş hisseder. Zamanla bu insan önce bir kediye mama almakla başlar. Önüne mamasını koyar. Hafif hafif onun mutluluğu, kedinin mutluluğu, o yemek yerken ki aşkına şevkine bakar, odaklanır der ki bu kadar da kötü bir şey değil galiba. Zamanla o kediyi görme tahammülü artar. Görmeye tahammülü arttıktan sonra bir dokunayım ya, ne çıkar ki der. Dokunur. Bir bakarsınız karşınızda kedi sever bir insanla muhatap olmuşsunuz. Ne yaptı bu insan? Algısını değiştirdi. Durumu kendine alışılabilir kıldı. Normalleştirdi tamamen. Bu bizim zihnimizde yarattığımız bir algı işte. Ekrana çıkıyorum. İlk defa çıkıyorum. Çok telaşlıyım ama ekrana çıkan her gün çıkan insana bakıyorsun, çok rahat çıkıyor. Neden? Çünkü kendi zihninde bunu normalleştirmiş artık. Ekranın önünde olmak onun zaten kendi kimliğiyle bulunması demek. Betül Sav: Kelimeler vücudumuzu etkiler diyebilir miyiz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Kelimeler, kesinlikle etkiler. Karşıdan aldığınız frekanslar bile. Bir iş yaptınız. Kendinizin çok iyi yaptığını düşünüyorsunuz ama karşıdan 'ya bilemiyorum da kendini çok da ifade edememişsin. Ya tamam yapmışsın da yani şu giydiğin kıyafette ne bileyim biraz abes olmuş' tepkileriyle karşılaştığınızı düşünün. Siz aslında iyi yaptığınıza inanıyorsunuz ama bu sizi çok aşağı çeken bir şey. İşte oldu mu, olmadı mı, yapabilir miyim de bile. Ama bunun yerine 'ben yapacağına çok inanıyorum. Seni sen olduğun için seviyor ve senin yapacağına inanıyorum' arasında çok uçurumlar var. Sizin cümleyi söyleyiş biçiminiz, söyleyiş sıralamanız dahi o cümlenin karşıdaki aksını yansıtacaktır. Betül Sav: Karşıt kelimeler karşısında etkilenmemiz için vücudumuzu nasıl doğru kullanabiliriz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Burada özgüven devreye giriyor. Bir insan kendine güveniyorsa karşıdan ne alırsa alsın onun modunu düşürmez. Tabii ki etkilenir. Kesinlikle etkilenmez diyemeyiz ama kendi zihninde kendin tamamsan, bir yerde onun hata yaptığını algılıyorsun. Yani biz işin neticesine bakıyoruz. Görselinde olmuş ve her şey yerine oturmuş ama adam sana diyor ki ısrarla olmamış ama olduğuna o kadar eminsin ki onun olmamış demesi senin gözünde onu küçültüyor. Biraz bu cihetle bakmak lazım. Ben kendimden eminim. Hatalarım veya eksikliğimle ben olduğuma eminim. Sen görmek istemiyorsan bu senin kusurun. Çünkü bakıyoruz bu daha çok kendi yansımasına dikkat ettiği şey. Hani güzel bakan güzel görür meselesi. Sen kusur arasan her şey de kusuru var. Gerçekten en mükemmeli de yapsan bunda da kusur bulunur. Önemli olan sen içsel olarak yaptığından razı mısın? Bu yaptığın sana doygunluk veriyor mu? Kendinden razıysan dışarıdan konuşulanlar bir süre sonra sende dışarıda kalacak. Böylelikle sadece güzel söylenen sözleri içselleştirir ve içine alırken istemediğin sözleri dışarıda bırakabilmeyi öğrenmiş olacaksın. Betül Sav: Beynin anda kalması ve dikkat toplaması için fizyolojik olarak neler yapılabilir? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Beyin kısımlardan oluşur. Her şeyi yaptığı alan bambaşkadır. Beyinin sağ lobu ve sol lobu vardır. Bunlar birbirlerinden farklı işler yaparlar. Bir taraf matematiksel işlemleri yaparken diğer taraf sözel işlemleri yapar. Bir taraf sanata yatkınken öbür tarafın görselliğe karşı ihtimamı vardır. Dolayısıyla zihnimizin hep aynı bölgesini çalıştırdığımızda o bölgenin yorulduğunu hissederiz ve bir süre sonra bu rutinleşir. Beyinde bunu rutinleştirmek doğru bir şey değildir. Beynimin sürekli sağ lobunu çalıştırıyorsam bir süre sonra sağ lop diyor ki 'algılamıyorum, daha fazla yapma, üzerime gelme.' Paragrafta görüyoruz mesela bunu. Çocuk 20 soru 30 soru çözüyor bir yerden sonra artık zihin almıyor. Çünkü her bir paragrafta başka başka olaylar veya gazete okumak hepimizin sevdiği bir aktivite. Baştan sona bütün gazeteyi okuduğunuzda ne hissediyorsunuz? Bir süre sonra zihin almıyor. Zihin almasa bile senin vücudun bunu kabul etmiyor ama biz ne diyoruz? Vücudun sağ lobunu ve sol lobunu birlikte çalıştır. Sağ lob çok mu yoruldu? Biraz sol loba yönel. Yani eğer anda kalamıyorsan birisi bir şey anlatıyor, devamlı anlatıyor ve sen odaklanamıyorsun. Hemen bir kenardan bir resim çiziver. Beynini dinlendir, sonra geri gel. Çok mu Türkçe çözdüm, çok mu paragraf çözdüm. Bir tane, iki tane Matematik çöz, geri gel buraya. Beyninin o kısmını biraz dinlendir. Beynimize zorbalık yapmayacağız. Odaklanamamak vücudu strese sokan bir şey. Odaklanamıyorsun evet, sakin ol. Birazdan bu durumu toparlayacağız ve kaldığın yerden devam etmen gerekiyor. Örneğin karşınızdaki biri devamlı konuşuyor, konuşuyor ve algınız durdu. O zaman bıraktığınız yerden tutun ve cümlenin geri kalan kısmı zaten beyin tamamlayacak. Geçmiş kısmını beyin tamamlayacak. Siz bulduğunuz yerden tutup devam edin. Zihnim dağıldı telaşesine girmeyin. Ne oldu, ne kaçırdığıma odaklanırsanız geri kalan konuşmayı da kaçırmış olursunuz. Betül Sav: Çok teşekkür ederiz. Son olarak neler söylemek istersiniz? 🧠 Eğitimci-Biyolog Nesibe Alpoğlu: Mesele aslında kendini tanımak ve sevmekten geçiyor. Biyoloji insanın kendini tanıması, tanıdığı şey de sevmesi demektir. Çünkü insan tanıdığı ile hemhal olur. Tanıdığı ile içselleşebilir ancak. Dolayısıyla biz vücudumuzu ne kadar iyi tanır, ne kadar iyi seversek vücudumuz da bize o kadar iyi görsellik sunacaktır. İyi görsellik bizim zihnimizde insanların da bize karşı bakışını güçlendirecek ve bizi her zaman iyi olarak algılayacaktır. Biz sadece kendimizi sevelim, tanıyalım ama kendimize iyi gelmekle kalmayalım. Çevremize duamızla bitkilere, hayvanlara hatta cansız varlıklara dahi ortamın atmosferine, ambiyansına, frekansına da iyi gelelim. Röportaj/Editör: Betül Sav

Biyoloji hayattır

Bazı müze ve ören yerlerinin ziyaret saatleri uzatıldı

Türkiye'nin en uzun tünelleri

Türkiye'de görülmesi gereken yer altı şehirleri

Şâtıbî’nin El- İ’tisâm eserinden alıntılar

Kurban ile ilgili terimler

Kurban ile ilgili çok sorulan sorular ve cevapları

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Küçükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığı çöken binaya ilişkin soruşturma başlatıldığını açıkladı:

Türkiye'de gerçekleşen en büyük depremler

Küçükçekmece'de bina çöktü

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Mısır'ı kim batırdı?

İnsanlık tarihinde kara bir leke II. Leopold ve Kongo Soykırımı

İran'da Rafsancani ve Reisi’ye devlet suikastı

Sahabenin ümmete örnekliği

Sevgi ve kardeşliğe dayalı toplum

Mehmet Akif Ersoy'un ahlak anlayışının temelleri

Sahabenin ümmete örnekliği

Teslimiyetin simgesi Kurban Bayramı

İslam tarihinde bayram kutlamaları

Bayram namazı nasıl kılınır? Kurban Bayramı namazı kılınışı

Yüz elli yıl öncesinden bir Kurban Bayramı

Türk lehçelerinde "arife"

Osmanlı'da Kurban Bayramı gelenekleri

Arama

Biyoloji hayattır