Arama
Osmanlı bayram merasimlerinin temeli: Arife tahtı
İçimizi huzurla kaplayan bayramlar, Osmanlı döneminde de toplumsal, sosyal ve dini açıdan önemli bir yere sahipti. Sarayda özel hazırlıklar yapılır, ihtişamlı bir şekilde kutlanırdı. Padişahların bayram merasiminde kullandığı ve "Arife tahtı" adı verilen özel bir taht bulunur, o gün için hazineden çıkarılarak Bâbüssaâde'nin önüne taşınırdı. Dönemin zarafetini yansıtan "Arife tahtı" saray törenlerinin temelini oluştururdu.
Saraydaki bayram hazırlığı
💠 Müslüman ahalinin heyecanlı karşıladığı bayramlar için Osmanlı saraylarında da özel hazırlıklar yapılır, oldukça coşkulu ve şatafatlı bir şekilde kutlanırdı.
💠 Bayramlarda en önemli hadise, sultanların bayramlaşma törenleriydi. Sarayda düzenlenen merasimlerin planlanması, Teşrifat Kalemi denilen protokol müdürlüğünün göreviydi.
💠 Teşrifat Kalemi törenin detaylarını hazırlar, bayram namazı ve ardından gerçekleşecek olan merasime katılacak kişilere davet tezkireleri dağıtırdı.
Bayramlaşmanın kuralları kanunlarla belirlendi
💠 Osmanlı sarayında ilk defa bayramlaşmanın usüllerini kanunlarla belirleyen kişi Fatih Sultan Mehmet'tir. Osmanlı sarayında bayram sabahı yapılan asıl kutlamalar imsak vaktinden sonra başlardı. Kanunname'ye göre padişah bayram sabahı namazını Hırka-i Saadet Dairesi'nde kılar, daha sonra bu yerin önüne taht konulurdu.
💠 Padişah tahta oturunca orada bulunan hocalar dualar okurlar, ardından görevliler bunlara hediyelerini verirlerdi. Mehter çalmaya başlayınca bir taraftan da topluluk hep bir ağızdan "Bu gibi günlere yetişmek her zaman müyesser ola" diye bağırırlar ve dua ederlerdi.
📙 Osmanlı'nın misafirperverliğini gösteren bir Ramazan geleneği
Ayasofya'da bayram namazı kılınırdı
💠 Fatih Kanunnamesi'nde, Sultanlar ile kimin bayramlaşabileceği de belirtilir. Bu hakka sahip olan kişiler sabah namazını Ayasofya Camii'nde kıldıktan sonra saraya gelip Divân-ı Hümâyun'da toplanırlardı.
💠 Topluluğun geldiği haberi padişaha iletilince, o da bunun üzerine Arz Odası'na geçerdi. Sultanın hocası el öpüp sağ tarafa giderken padişah ayağa kalkar çavuşlar da alkışlardı. Sonrasında Nakibüleşraf dua eder, merasimi açardı. Padişah yine ayağa kalkar, alkışlanırdı.
Nakibüleşraf nedir?
Peygamber Efendimizin soyundan gelenler ile ilgilenen yetkili
📙 Fatih Sultan Mehmet'in vakfiyesinde neler yazıyordu?
Tören sırasında mehter çalardı
💠 Saraydaki bayramlaşma faslında kimin nerede duracağı en ufak teferruatına kadar belliydi. Örneğin padişahın oturduğu tahtın arkasında sağda Darüssaade ağası, solda da silahdar bulunurdu. Buradaki tören sırasında mehter durmadan çalardı.
💠 Divan çavuşları "Aleyke Avnullah!", "Uğurun açık olsun, ikbalin füzun, padişahım devletinle bin yaşa!", "Maşallah, mağrur olma padişahım, senden büyük Allah var!" nidalarıyla alkış tutarlardı.
💠 Padişah tahta oturduktan sonra devlet adamları rütbelerine göre sağ taraftan gelerek padişahın eteğini öperlerdi. Sadrazam, kazasker gibi görevliler etek öperken padişah ayağa kalkardı. Bu üst düzey ricalden sonra sıra defterdar, nişancı reisülküttap, defter emini gibi bürokratlarındı. Ancak bunlar öncekiler gibi etek değil eşik öperlerdi.
💠 Şeyhülislâm, padişahın önünde eğilir ve elini öperdi. El etek öpme işlemini bitiren görevliler kendileri için belirlenmiş yere geçerek tören müddetince ayakta dururlardı. Kapıkulu ocaklarının üst düzey subayları da bu bayramlaşmada bulunurdu.
💠17. yüzyılda yazılmış bir kanun külliyatına göre padişahın elini öpme hakkına yakın çevresinden olan Enderun ağaları ve Şeyhülislam sahipti. Diğer devlet görevlileri ise etek öpebilirdi.
Bayram merasiminde padişahın kimlere ayağa kalkıp, kimlere kalkmayacağı anlaşılması için çavuşlar alkışlarken, "hareket-i hümayun padişahım", "ıstırahat-ı hümâyûn padişahım" gibi belirleyici sözler söylerlerdi.