Arama
10 maddede geçmişin izini günümüze taşıyan tarihi hanlar
Geçmişin izlerini günümüzde de yakalayabileceğiniz yerlerden biri olan tarihi hanlar, zamanın değişimine direnerek bizi eski günlerin yolculuğuna çıkarır. Selçuklu ve Osmanlı'da önemli yeri olan hanlar, tasarımlarına uygun olarak ticari amaçlı veya yolcular için inşa edildi. Aynı zamanda hem misafirhane hem de pazar olan, harp zamanlarında da erzak ve mühimmat ambarı olarak hizmet veren önemli görevleri de vardı. 10 maddede geçmişin izini günümüze taşıyan tarihi hanlar hakkında bilgiler derledik.
Tarihi yapıları ve mimarisiyle ziyaretçilerine otantik bir atmosfer sunan Şanlıurfa'da, Osmanlı padişahlarından Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaptırılan tarihi "Gümrük Hanı", asırlardır canlılığını koruyor. Tarihi Balıklıgöl Yerleşkesi civarındaki Haşimiye Meydanı'nda yer alan ve 1563'te Urfa Sancakbeyi Halhallı Behram Paşa tarafından inşa edildiği belirtilen Gümrük Hanı, Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde "Yetmiş Hanı" olarak anılıyor.
İki katlı olup kesme Urfa taşıyla yapılan ve avlusundan Hazreti İbrahim'in doğduğu ve ateşe atıldığı yer olarak rivayet edilen Balıklıgöl'ün suyu akan tarihi hanın, Osmanlı döneminde, ticari faaliyetlerin yürütüldüğü mekanların başında geldiği belirtiliyor.
Anadolu'da doğudan batıya ve güneyden kuzeye birçok güzergahta Selçuklular tarafından yaptırılan yüzlerce kervansaray, Türklerin ticarete verdiği önemi, ince mimari anlayışını, konukseverliğini ve sosyal devlet anlayışını yansıtan en önemli tarihi eserler olarak ayakta durmaya devam ediyor. Bu yapılara verilecek en yakın örneklerden biri de Zazadin Hanı...
Zazadin Hanı'nın inşasının, Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Alaeddin Keykubat döneminde 1235'de başladığı, oğlu 2. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında 1237'de bitirildiği tarihi kayıtlarda yer alır. Han, uzun yıllar harap vaziyette kalmış ve 2017 yılında Selçuklu Belediyesi tarafından yapılan restorasyon çalışmalarında birçok bölümü onarılarak eski ihtişamına kavuşturulmuş.
Zazadin Han, yazlık ve kışlık bölümlerden meydana gelen hanlar grubundadır. Avluda önleri açık ve kapalı olmak üzere irili ufaklı 24 oda, mescit, hamam, ambar, depo ve ahırlar vardır. Duvarlarında yer alan beyaz ve açık kahverengi kesme taşlar ile Selçuklu dönemi taş işçiliğini yansıtan önemli bir eser konumundadır.
Büyük Yeni Han'ın tarihimiz açısından önemi, ülkemizdeki ilk bankacılık faaliyetlerinden birinin bu handa gerçekleşmesidir. 1863 yılında Ziraat Bankası'nın temelini atarak, bir çeşit tarım kooperatifi kuran (Memleket Sandığı) Mithat Paşa, Rusçuk'ta görev yaptığı sırada, Rusçuk halkının tasarruflarını toplamak ve saklamak üzere Emniyet Sandığı'nı kurmuştur. Bu oluşumun merkezi 1868 yılında İstanbul'a taşınmış ve faaliyetlerini Büyük Yeni Han'da kiralanan birkaç odada, İstanbul Emniyet Sandığı adı altında yürütmüştür. Tasarrufların güvence altına alındığı bu kurumun Büyük Yeni Han'da faaliyet göstermesi, kısa zamanda bölgedeki sarrafların bir hana taşınmasına neden olmuştur.
Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Keyhüsrev devrinde inşa edilen Susuz Han, Antalya-Burdur yolunda Bucak kasabası yakınındaki Susuz köyündedir. Kitabesi günümüze ulaşmayan kervansarayın mimari ve süsleme özelliklerine göre II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in saltanatının son yıllarında (1246 civarı) inşa edilmiş olduğu düşünülür. Susuz Han, günümüze 28 × 30 m. ölçülerindeki kareye yakın dikdörtgen planlı kapalı bölümüyle ulaşabilmiştir. Doğu-batı doğrultulu yapının doğu cephesinde geometrik, bitkisel ve figürlü süslemeleriyle dikkati çeken bir taçkapı bulunmaktadır. Taçkapının en dikkat çekici özelliğini figürlü süslemeler oluşturmaktadır.
Beyazıt'ta Kapalıçarşı'nın batı yönünde, Yorgancılar Caddesi'nin Yağlıkçılar Sokağına yakın bir noktada inşa edilmiştir. Hanın kitabesinin günümüze ulaşamamasından dolayı, binanın yaptıranına ve mimarına dair bilgiler bulunmamaktadır. Fakat isminin Ağa Hanı olarak anılması, bu hanın saraydaki kapıağalarından biri tarafından yaptırılma ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Hanın kitabesinin bulunmayışı yapının tarihlendirilmesi konusunda da başlıca engellerdendir. Ancak yapının Kapalıçarşı'nın batı istikametinde inşa edilmesi ve civarındaki diğer hanlarla plan ve süsleme açısından benzerliklerin görülmesi bu hanın, civarındaki diğer hanlar ile aynı dönemlerde, yani 18. yüzyılın ortalarında inşa edilmiş olabileceği tezini güçlendirmektedir.
Ağa Hanı, Osmanlı mimarisindeki, han inşa tekniğinin bir uzantısı olarak taş ve tuğla malzeme ile imal edilmiştir. Kesme taşlar ile tuğlaların kullanıldığı yapıda, kesme taşların mükemmeliyeti dikkat çekmektedir. İstanbul hanlarının genel özelliklerinden olan bitişik nizamda inşa edilmiş olan bu han, birçok Osmanlı hanında olduğu gibi, yol ve arsa durumuna göre tasarlanmıştır. Buna göre, yapının bir kenarı 19 metre bir kenarı ise 16 metre olan alana iki katlı olarak inşa edilmiştir. Zaman içerisindeki gelişigüzel onarımlarla günümüze kadar gelebilen, tek avlulu ve iki katlı olan Ağa Hanı, özgün durumunu büyük ölçüde kaybetmiştir.