Meremmetçilikten esen bir balyanlar rüzgâr
Kanuni Sultan Süleyman tarafından "Ser Mimaran-ı Cihan ve Mühendisan-ı Devran" (Cihan mimarlarının ve devrin mühendislerinin başkanı) övgüsüne mazhar olan muhteşem mimar Koca Sinan gibi Kayserili olan Mimar Balyan Ailesi'nin birçok ferdi, yaşadıkları 18. ve 19. yüzyılda imza atmış oldukları eserlerle Osmanlı Devleti'nin son dönemine adeta damga vurmuşlardır.
Kanuni Sultan Süleyman tarafından "Ser Mimaran-ı Cihan ve Mühendisan-ı Devran" (Cihan mimarlarının ve devrin mühendislerinin başkanı) övgüsüne mazhar olan muhteşem mimar Koca Sinan gibi Kayserili olan Mimar Balyan Ailesi'nin birçok ferdi, yaşadıkları 18. ve 19. yüzyılda imza atmış oldukları eserlerle Osmanlı Devleti'nin son dönemine adeta damga vurmuşlardır. Balyan Ailesi'nin atası meremmetçi (yapı onarımcısı) Bali Kalfa'dır ve 18. yüzyılda Kayseri'den İstanbul'a göç ederek Hassa Mimarları Ocağı'na girmiştir. 1803 yılında İstanbul'da vefat eden Bali Kalfa'nın mezarı Üsküdar Bağlarbaşı'nda bulunan Ermeni Mezarlığı'nda yer almaktadır. Mezar taşına ölüm yılıyla birlikte adı da "Keresteci Bali Usta" olarak yazılmıştır.
Bu olaydan sonra artık Osmanlı Devleti'nin son döneminde "Balyanlar" rüzgârı esmeye başlamış ve İstanbul şehri Balyanlar'ın imza atmış oldukları eserlerle güzelliğine güzellik katmıştır. Bu dönemde devlet hanedanının ihtiyaç duyduğu birçok saray ve köşk inşasının yanında toplumsal ihtiyaçları gidermek adına birçok cami, kilise, kışla, fabrika ve okul yapımı da gerçekleştirilmiştir.
Mimar ailesi ilk olarak Krikor Balyan ile kardeşi Senekerim Balyan ile birlikte faaliyet göstermeye başlamıştır. Ardından, Garabet Amira Balyan'ın oğulları Nigoğos ve Sarkis Balyan'ı mimarlık eğitimi için Fransa'ya göndermesiyle birlikte mimarlıkta önemli gelişmeler olmuştur. Oğulları Fransa'dan döndükten sonra, Osmanlı'da çok sayıda saray, park, bahçe, şehir düzenlemesi yapılmıştır.
MERMER HAVUZ İNŞASINDAN BAŞLAYAN BİR MİMARLIK HAYATI
Balyanların devri Sarkis Balyan'la biter ve Sarkis Balyan bu ailenin en meşhur mimarıdır. Sarkis Balyan'ın Selanik'te basit bir mermer havuz inşa etmesiyle başlayıp saray, cami, köşk, kışla yapımına kadar uzanan 40 yıllık bir mimarlık hayatı vardır.
1866'da babası Garabet Balyan ölünce hassa mimarlığına tayin edilir. O andan sonra döneminin en büyük ve en aranan mimarı olur. Bunun en önemli sebeplerinden biri ise; Sarkis Balyan son derece zarif ve sağlam binaları kısa sürede ve en az maliyetle inşa etmesi.
