İslam mimarisinde dinlenme köşesi: Bahçe
Yüce kitabımız Kur'an-ı Kerim'de cennet bir bahçe olarak detaylarıyla tasvir edilmiş ve müminlere altında ırmaklar akan mekanlar müjdelenmiştir. İslam geleneğinde bahçelerin oluşmasında çıkış noktası olan bu ayetler, peyzaj mimarlığının da İslam medeniyetinde gelişmesine ve önemli bir yere sahip olmasına neden olmuştur. Peki, İslam mimarisinde bahçe kültürünün ve peyzajın yeri ve önemi nedir?
📌 İslam'ın içinde barındırdığı sayısız güzelliğin yeryüzünde tezahür eden bir parçası olarak ortaya çıkan bahçeler, zihni canlandırmak için yapılan ya da hayal edilen namütenahi eserlerdir.
Namütenahi ne demektir?
Sınırsız, sonu olmayan anlamında kullanılır.
📌 Eşsiz bir görünüme sahip bu bahçeler, bedenleri, zihinleri, değerleri ve kimlikleri kadar çeşitliliği de bünyesinde barındırır. Bu yönüyle ele alındığında İslam bahçeleri, gündelik hayatın bir yansıması olarak karşımıza çıkar.
📌 Estetik amaçlı tasarlanan bahçeler, belirli bir kültürel kimliği zirveye taşımak için kullanılan aracı öğeler olmaktan ziyade; hafızanın, mekan üretiminin, hayal gücünün, akılcılığın ve baki olma isteğinin bir dışavurumudur.
📌 Dolayısıyla İslami bahçeler ve peyzajlar; şiirlerde, seyahatnamelerde, tarım kılavuzlarında ve minyatürlerdeki tasvirlerde farklı bir yansıma bulmuştur.
📌 'Bahçe Kültürü' ilk olarak yeşil, su ve suyun sağladığı uygarlıkla gündeme gelen bir olgudur. Yeşil ve su, kent ile bütünleşerek medeni şehirleri inşa eder ve su mimarisi, şehirlerin olmazsa olmaz bir parçası haline gelir.
📌 Hamamlar, çeşmeler, su kanalları, köprüler, konut mimarisi içinde yer alan özel ebeveyn banyoları ve su ögeleri ile su yolları, şehirlerin her yerini muhteşem tezyinatı ile süslemeye başlar.
Bilgi Notu:
Osmanlılar, arazinin koşullarına uygun bahçeler oluşturarak; su kanalları açmak yerine, bahçelerini akarsuların bulunduğu yerlere yapmışlardır.
📌 Bahçe kavramı; suyun değerli, verimli toprağın kıt olduğu bölgelerde, tüm doğal güzellikleri içinde barındıran mekanlar olarak ayrıca önem kazanır.
📌 Yüce dinimiz İslam'ın doğduğu Arap yarımadasında da tabiat şartlarının zorluğu, denetim altında tutulabilecek tek yer olan bahçelere verilen önemi ve değeri artırır.
📌 Kur'an-ı Kerim'de cennetin bir bahçe olarak detaylarıyla tasviri, İslam dünyasında bahçe ve cennet kavramlarının birbirleriyle bütünleşmesini sağlar.
📌 Cennette bulunan dört ırmağın birbirine dik açıyla kesişmesiyle oluşan, dört bölümlü bahçe anlayışı, İslam bahçe sanatının temelini oluşturur. Su da İslam bahçelerinin vazgeçilmez öğesi haline gelir.
