Arama
Riya nedir? Riya hakkında ayet ve hadisler nelerdir? Riyanın ibadetlere vereceği zarar…
Riya, Allah için ifa edilmesi gereken amel ve ibadetlerin, kullara gösteriş amacıyla yapılması manasına gelir. Riya, ihlas kavramının zıddı olarak kullanılır ve başta Kur'an-ı Kerim'deki ayetler olmak üzere, İslam kaynaklarında riyanın tanımına, hükmüne ve çeşitlerine değinilir. Nitekim Peygamber Efendimiz riyanın "küçük şirk" olduğunu vurgulamış; Cenab-ı Hakk'ın kullarına "İşlediği bir amelde benden başkasını bana ortak koşan kişiyi de onun şirkini de reddederim" buyurduğunu nakletmiştir. Peki, riya nedir, nasıl tanımlanır? Riya hakkında ayet ve hadisler nelerdir? Riyanın ibadetlere vereceği zarar nasıl açıklanır?
🔸 Riya, Allah için yerine getirilmesi gereken ibadet ve amellerin, diğer kullara gösteriş amacıyla yapılması anlamına gelir.
🔸 Kelime olarak "görmek" manasındaki re'y kökünden türeyen riya, hem hadis-i şeriflerde hem de ahlak ile ilgili eserlerde şöhret peşinde olma anlamındaki süm'a sözcüğü ile birlikte anılır.
🔸 Saygınlık kazanma, çıkar sağlama gibi dünyevi amaçlarla kendisinde üstün özellikler bulunduğuna başkalarını inandıracak tarzda davranma olarak açıklanır.
(X) 🔊 Dr. Kamil Yaşaroğlu'nun anlatımıyla "İslam Ahlakı-Riya" podcastini dinlemek için tıklayın
🔸 Riya, aynı zamanda ihlas ve sıdk kelimelerinin de zıddı olarak kullanılan bir kavramdır.
🔸 İslami ilimler ile ilgili terimler sözlüğü olan Seyyid Şerîf el-Cürcânî'nin 14. yüzyılda kaleme aldığı et-Ta'rîfât adlı eserde riya, "Allah'tan başkasının hoşnutluğunu kazanma düşüncesiyle amelde ihlâsı terk etme" olarak açıklanır.
🔸 11. yüzyıl İslam âlimi Gazzali, riyayı "Allah'a itaat eder görünerek kulların takdirini kazanmayı isteme" olarak tanımlamıştır.
🔸 13. yüzyılda yaşayan Kurtubî riya konusunu şöyle özetlemiştir: "İbadeti Allah'tan başkası için yapma, ibadetleri kullanarak dünyevî çıkar peşinde olma; Allah'ın emrini yerine getirmek maksadıyla değil insanlara gösteriş olsun diye iyilik yapma."
🔸 14. yüzyılda yaşayan İbn Hacer'e göre ise riya "insanların görmesi ve takdir etmesi için ibadeti açıktan yapma" halidir.
🔸 İnsanlar için bir hidayet rehberi olan Kur'an-ı Kerim'de riya kavramı isim haliyle üç ayette, fiil haliyle ise iki ayette yer alır.
"Ey iman edenler! Allah'a ve ahiret gününe inanmadığı halde malını insanlara gösteriş yapmak için harcayan kimse gibi sadakalarınızı başa kakmak ve incitmek suretiyle boşa gidermeyin. O kimsenin misali, üzerinde toprak bulunan düzgün ve yalçın bir kayadır; kayanın üzerine şiddetli bir yağmur yağmış, onu çıplak halde bırakmıştır. Bu gibilerin kazandıkları hiçbir şeyden istifadeleri olmaz ve Allah, inkârcı topluluğa hidayet vermez."
(X) 📕 Bakara suresi 264. ayetin tefsiri
"Ve bunlar Allah'a ve ahiret gününe inanmadıkları halde mallarını, insanlara gösteriş için sarf edenlerdir. Bir kimsenin arkadaşı şeytan olursa o ne kötü bir arkadaştır!"
(X) 📕 Nisâ suresi 38. ayetin tefsiri
🔸 Bu ayetlerde ibadet niyeti olmaksızın Allah rızasını gözetmeden yalnızca gösteriş amacıyla sadaka verenlere değinilmiştir.
"İnsanları Allah yolundan engellemek üzere taşkınlık ve gösteriş yaparak yurtlarından (savaşa) çıkıp gelenler gibi olmayın; Allah onların yaptıklarını kuşatmıştır."
(X) 📕 Enfâl suresi 47. ayetin tefsiri
🔸 Ayette müminin neyi neden yaptığı vurgulanmak istenmiştir. Allah'a iman eden, İslam ahlakını özümseyen bir fert ve toplumun, hak bâtıl, iyi kötü, adalet zulüm ayırımı yapmadan ötekileri taklit edemeyeceği onlara benzeyemeyeceği bildirilmiştir ve gösteriş ve şöhret için savaşa katılanlar kınanmıştır.
"Münafıklar Allah'a oyun etmeye kalkışıyorlar. Hâlbuki Allah onların oyunlarını kendi başlarına çevirmektedir. Onlar namaza kalktıklarında üşenerek kalkarlar, insanlara gösteriş yaparlar, Allah'ı da pek az hatıra getirirler."
(X) 📕 Nisâ suresi 142. ayetin tefsiri
"Vay haline o namaz kılanların ki, onlar namazlarının özünden uzaktırlar. Onlar halka gösteriş yaparlar."
(X) 📕 Maûn suresi 4-6. ayetlerin tefsiri
🔸 Bu iki ayette ise gösteriş için namaz kılanların durumu kınanmış ve Allah'a karşı gerçek anlamda kulluk görevlerini yerine getirmeyenler eleştirilmiştir.
🔸 Resul-i Ekrem Efendimizin (sav) hadis-i şeriflerinde de riya kelimesi ve türevleri geçmiştir.
🔸 Peygamber Efendimiz (sav) "Ümmetim için gizli şirk ve şehvetten kaygı duyuyorum" demiş, "Sizden sonra da hâlâ şirk olacak mı?" sorusuna, "Evet, fakat güneşe, aya, taşa ve puta tapmak şeklinde olmayacak, insanlar ibadetlerini riya için yapacaklar" cevabını vermiştir.
(X) Müsned, IV, 124
🔸 Resulullah (sav) bir başka hadisinde Allah Teâlâ'nın "İşlediği bir amelde benden başkasını bana ortak koşan kişiyi de onun şirkini de reddederim" buyurduğunu nakletmiştir.
(X) Müsned, II, 301, 435; Müslim, Zühd, 46; İbn Mâce, Zühd, 21