İslam'da tarım ve ticaretle ilgili 20 çarpıcı bilgi
İslam medeniyetinde çiftçiler, aynı toprak üzerinde farklı mevsimlerde ne tür mahsuller yetiştireceklerini öğrenmişler; değişik yöntemler keşfederek tarımda yeni bir dönem başlatmışlardı. Norias adlı dev su çarklarının kullanımı, mahsul rotasyonu ve su pompasının icadı, yılda dört kez mahsul toplamayı mümkün hale getirdi. Bu sayede yıl boyunca üretilen taze meyve ve sebzeler, daha fazla kişinin sağlıklı beslenmesini sağlıyordu. Öyle ki Müslüman dünyasının meyve bahçeleri olmasaydı, bugün portakal, limon ve misket limonu gibi ürünler, Batı dünyasının popülerleri arasında olmayabilirdi. Sizler için, İslam'da tarım ve ticaretle ilgili 20 çarpıcı bilgiyi derledik.
İnsanoğlunun en temel ve en eski faaliyet alanlarından biri olan ziraat uygulamaları medeniyetlerin oluşumunda en önemli etkenlerden biri oldu. 7. ve 8. yüzyıllardaki İslam fetihleri, daha önce çok az bilinen topraklara ulaşarak İber yarımadasından İndus vadisine kadar uzanan bir ümmet ya da milletin doğuşunu sağladı. Genel olarak bilimi teşvik eden İslam dini, ziraatın galişmesinde teşvik edici bir rol oynadı.
Dokuzuncu yüzyılda yaşayan Müslüman çiftçiler, mahsulleri yetiştirebilmek için değişik yöntemler bularak tarımda yenir bir dönem başlattılar. Mahsul rotasyonu denen, aynı toprak üzerinde farklı mevsimlerde ne tür mahsuller yetiştireceklerini öğrenmişlerdi. Yeni ürünlerin farklı yetişme mevsimleri ve su ihtiyaçları vardı. Norias adlı dev su çarklarının kullanımı, mahsul rotasyonu ve su pompasının icadı yeni mahsuller yetiştirerek, yılda dört kez mahsul toplamayı mümkün hale getirdi. Geleneksel ya da yeni ürünler sulamadaki yeni ilerlemelerle birlikte toprak kullanımı için birçok yeni imkânı da beraberinde getirdi.
İslam uygarlığında tarım sistemi, o dönemin en karmaşık ve bilimsel sistemlerinden biriydi. Erken dönem İslam dünyasının birkaç kesiminde iklim ve gelişen tarım sistemleri, bölgenin çoğunda hüküm sürenden farklıydı. Tarımdaki değişiklikler, ekonominin, şehirlerin, yaşam tarzının, mutfak kültürünün, kıyafetlerin ve çok daha fazlasının gelişmesini sağladı.
12'nci yüzyıl botanikçisi İbnü'l-Avvam, Mısır, Yunan ve Pers âlimlerinin çalışmalarına katkıda bulunarak, bir Tarım Kitabı yazdı. İbnü'l-Avvam'ın Kitâbü'l-Filâha isimli eseri, ağaçları yetiştirmekten arıcılığa kadar çiftçiler için gerekli pek çok şey içeren bir "nasıl yapılır?" kılavuzuydu. Ayrıca kitabında, mahsulleri zararlı böceklerden nasıl korumaları ve yetiştirdikleri mahsulleri yemek için nasıl pişirmeleri gerektiğine kadar her şey anlatılmaktaydı. Tarımla ilgili kısımda elli beşi meyve ağacı olmak üzere 585 bitki tanıtılmakta ve aşı yapma tekniği, toprağın yapısal özellikleri, gübreleme usulleri, ağaç ve üzüm kütüklerine ârız olan çeşitli hastalıkların belirti ve görünüşleriyle bunların tedavi yolları gibi konular açıklanıyordu.
Kitâbü'l-Filâha, tarım ve hayvancılık üzerine o güne kadar yazılmış en kapsamlı eser olup sadece İslâm dünyasının değil bütün Ortaçağ ilim âleminin en göze çarpıcı çalışması olarak kabul edilmektedir. Bunun sebebi, İbnü'l-Avvâm'ın daha önceki bilgileri çeşitli kaynaklardan derleyerek bir araya getirirken uyguladığı teknik ve metotla herkesin faydalanabileceği sistematik bir eser ortaya koyması, ayrıca verdiği bilgileri kendi gözlemlerinin de katkısıyla kuru bilimsellikten çıkarıp canlılığa kavuşturmasıdır.
İslâm'ın dışa doğru yayılmasıyla da sorkun (sepetçi söğüdü), asya pirinci, pamuk, turunç, limon, misket limonu, greyfurt, muz, platanus (çınar ağacı), karpuz, ıspanak, enginar, patlıcan, indigo (çivit), hindistan cevizi ve mango gibi yeni birçok ürün üretildi. Tüketiciler için yeni beslenme imkânları doğuran bu ürünler toprak kullanımını, üretimi ve buna bağlı olarak gelirleri de arttırdı.
Pirinç, şeker kamışı ve pamuğun yetişmesi için çok fazla suya ihtiyaç vardı. Bu durum, neredeyse bütün bölgelerdeki sulama sistemlerinde önemli gelişmelerin meydana gelmesini ve yılın daha uzun bir döneminde -hatta yıl boyunca- daha çok toprağın daha fazla sulanmasını sağladı.
