Hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimler
Müslümanlar, İslam'ı iki ana kaynaktan öğrenir. Bunlar, hidayet rehberi olan Kur'an-ı Kerim ve Hz. Peygamber'in çağlara ışık tutan hadis-i şerifleridir. Peygamberimizin örnek hayatı ve hadis-i şerifleri olmadan yüce kitabımızı doğru anlamak ve yaşanan hayata tatbik etmek mümkün değildir. Buna giden en önemli yol ise Allah Resulü'nün sözlerinin tam manasıyla anlaşılmasından geçer. Sizler için hadis ilmini anlamanızı kolaylaştıracak terimleri derledik.
📒 Hadis ilmi, Hz. Peygamber (SAV)'in hadislerini konu alan eski deyimiyle ilm-i hadis veya ilmu'l-hadîs anlamına gelir. İslam alimleri, bilhassa muhaddisler tarafından değişik şekillerde tarif edilmiştir.
➡️ En-Nevevi'ye göre alemlerin Rabbi olan Allah'a en üstün manevi yakınlık vesilelerinden biri olan hadis ilmi, hadis metinlerinin sahih, hasen, zayıf, muttasıl, mürsel, munkatı, mu'dal, maklûb, meşhur, garîb, azız, mütevâtir, âhad, ferd, ma'rûf, şâz, münker, mu'allel, mevzu, müdrec, nâsih-mensûh, hâs, âm, mücmel, mübeyyen, muhtelif ve benzeri nevilerinin bilinmesidir. Aynı şekilde isnadlarının yani ravilerinin hallerine vakıf olmak, bir de ravilerin isnadlarda ve metinlerdeki ihtilaflarının hükmünün bilinmesidir.
📒 Kelime olarak sıhhatli ve sağlam manasına gelen sahih, makbul hadislerin ilkidir. Hadis usulü alimleri tarafından adalet ve zabt sahibi ravilerin kesiksiz isnadla birbirlerinden rivayet ettikleri şaz ve illetli olmaktan uzak hadisler olarak tarif edilmiştir.
➡️ Bu tarife göre bir hadisin sahih olabilmesi için ravilerinin adalet ve zabt özelliklerine sahip olmaları, son ravisinden Hz. Peygamber (SAV)'e varıncaya kadar bütün ravileri arasındaki isnad zincirinin kesiksiz olması, bir de illet denilen herhangi bir gizli kusur taşımaması ile birlikte sika ravilerin rivayetlerine aykırı düşmemesi gerekir.
📒 Rivayet sözlükte "kuyudan su çekmek, birine su getirmek, su başına gitmek, kana kana su içmek ve ip bükmek" manalarını veren "ravâ" kök fiilinin mastarıdır. Umumî manada bir sözü veya olayı bir başkasına nakletmeyi ifade eder.
➡️ Hadis terimi olarak rivayet, Hz. Peygamber (SAV)'in sünnetini aksettiren hadislerin haber verenlere isnad edilerek nakledilmesine denir.
📒 Muhaddis, Hadîs-i şerîf sahasında mütehassıs kimse demektir. Çok sayıda hadis toplayıp, senet ve metinleriyle ezberleyen, râvilerin cerh ve ta'dîl (güvenilir olup olmadıkları) noktasından durumlarını bilen, bu ilimde ihtisas kazanıp kitaplar yazmış olan âlim anlamına gelir.
*Muhaddisin çoğulu muhaddisîndir.
