Divan şiirinin bilinen ilk kadın şairi: Zeynep Hatun
Divan şiirinin bilinen ilk kadın şairi olan Zeynep Hatun, dönemindeki hakim edebiyat çevresinde kendisine yer edindi ve Türk edebiyatında ismini tarihe yazdırmayı başaran kadınların öncüsü oldu. Yazdığı şiirlerden döneminde oldukça meşhur olduğu anlaşılan Zeynep Hatun'un hayatı, duruşu, edebi anlayışı nasıldı? Edebiyatımızdaki önemi neydi ve tezkirecilerin eserlerinde nasıl yer aldı? İşte tüm bu soruların cevabı ve daha fazlası sizlerle…
Kaynakların çoğunda Amasyalı olarak geçen Zeynep Hatun, kadı Mehmet Çelebi'nin kızı olarak dünyaya geldi. Asıl adı Zeynü'n Nisa' olan şairin doğum tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış olduğu düşünülmekte. Babasının entelektüel kimliği Zeynep Hatun'un da iyi bir eğitim görmesine, Arapça ve Farsça öğrenmesine beste yapacak derecede musiki bilmesine sebep oldu. Kendini her anlamda yetiştiren bir kadındı.
Aşık Çelebi tezkiresinde Âşık Çelebi, onun II. Bayezid devrinde oğlu Şehzade Ahmed'in hizmetinde Mihrî Hatun'la aynı dönemde yaşadığını, birlikte kaside ve methiyeler yazdıklarını bildirdi. Bu sebeple Zeynep Hatun ile çağdaşı Mihri Hatun edebiyat camialarınca birlikte anılan iki isim oldu. Ayrıca Nazan Bekiroğlu da Osmanlı Kadın Şairleri isimli çalışmasında bu iki kadın şairin arasının iyi olduğundan, karşılıklı şiir söyleşmeleri yaptığından ve Zeynep Hatun'un divanının Fatih Sultan Mehmet adına düzenlediğinden bahseder.
İslam Ansiklopedisi'nin Zeynep Hatun maddesinde yer aldığına göre Mihri Hatun'la çağdaş olduğu bilgisi şüphelidir. Nitekim Mihrî'nin 1512'den sonra, Zeyneb Hatun'un 1474'te vefat ettiği göz önüne alındığında şüphe ile karşılamak gerekir. II. Bayezid'in ardından oğlu Şehzade Ahmed'in Amasya valiliği sırasında bölgede bir şiir muhitinin teşekkül ettiği ve Zeynep Hatun'un da bu çevre içinde yer aldığı tahmin edilmekte, şair Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi'nin bu dönemde Amasya'da yaşamış olması böyle bir şiir çevresinin varlığı düşüncesini güçlendirir.
Kaynaklara göre Zeynep Hatun 1563 tarihinde Amasya'da vefat etti fakat kabrinin nerede olduğu bilinmemekte.
Sehi Bey Heş Behişt tezkiresinde Mihri Hatun ile Zeynep Hatun'un şiirlerini över. Aşık Çelebi Meşairu'ş Şuara adlı kitapta Zeynep Hatun'un evlendikten sonra şiir meclislerine katılmayı bıraktığını yaşamının son döneminde de şiir yazmayı bırakarak inzivaya çekildiğini anlatır.
Latifi ise Zeynep Hatun'un da evlenmediğini söylemiş olsa da diğer çoğu kaynakta onun evlendiği ve kocasının İshak Fehmi Çelebi olduğu belirtildi. Bursalı Mehmet Tahir ise Osmanlı Müellifleri isimli eserinde Zeynep Hatun'un şairlikte Fitnat Hanım'a denk sayıldığını belirtir ve divanın bir nüshasının Süleymaniye Kütüphanesi'nin Ayasofya bölümünde bulunduğunu yazar fakat yapılan araştırmalarda divanın herhangi bir nüshasına rastlanmadığı görülür. Ayrıca Zeynep Hatun'un tezkire ve mecmualarda 3 şiiri yer aldığı da yapılan çalışmalarda belirtilen önemli bilgilerden.
