Arama
Binbir Gece Masalları'nın edebiyattaki önemi
"Eskilerin yaşam öyküleri, zamanımızda yaşayanlara örnek oluştursun; böylece bir kimse kendinde başkasının başına gelenleri öğrenerek, geçmişteki insanların serüvenlerini ve söylediklerini dikkatle göz önünde tutup onurlandırarak, kendini ıslah etsin! Ve dahi geçmişin öykülerini, sonrakilere ders oluştursun diye saklayanlara da hamdolsun!" deyişiyle açılır Şehrazat'ın Şehriyar'a anlattığı masalların kapısı. Sözlü kültürün günümüze kalan mirası sayılacak masallar, çocuklar için söylenmiş olarak kabul edilse de masalları büyüklerin de okuması gerekir. Doğu kültürünün başyapıtı sayılacak 'Binbir Gece Masalları'nın edebiyattaki önemini sizler için derledik.
Binbir Gece Masalları, Doğu'nun bütün renklerini ve motiflerini taşır. Dönemin sosyal yaşantısı, kültürü, insanları masallarda canlı bir şekilde aktarılır. Olaylar daha çok Kahire, Şam ve Bağdat'da geçer. Aşk, aile hayatı, kahramanlık, adalet, haksızlıkların önlenmesi gibi konular ele alınır. Masallar bu temaların etrafından döner.
Binbir Gece Masalları'nın temel anlatım biçimi "hikaye içinde hikayedir" Temel bir olay ve kahramanların dışında, birçok başka kahraman ve olay da hikayelere dahil olur. Her bir hikaye kendi başına bağımsız, ancak bütünün bir parçasıdır. Masalların sonunda kıssadan hisseler, ibret alınacak dersler çıkarılır.
Masalların iki önemli kahramanı başvezirin kızı Şehrazat ve ülkeyi yöneten Sultan Şehriyar'dır. Fars kralı olan Şehriyar her gün bir genç kızla evlenip ertesi sabah onu öldürmektedir. Akıllı ve zeki bir kız olan Şehrazat, buna bir çare düşünür. Vezir babasını zar zor ikna ederek Şehriyar ile evlenir. Şehrazat her gece Şehriyar'a bir masal anlatır, ancak masalları sabaha karşı en ilginç noktasında keser. Sultan da masalın devamını dinleyebilmek için her gecenin sonunda Şehrazat'ın bir gün daha yaşamasına izin verir. Bir süre sonra Şehriyar daha iyi bir hükümdar ve insan olur ve Şehrazat'ı öldürmekten vazgeçer. Üç tane oğulları olur, mutlu bir şekilde yaşarlar. İşte, Binbir Gece Masalları, Şehrazat'ın Şehriyar'a anlattığı bu masallardan oluşur.
Fikriyat'ın kıymetli yazarı Ekrem Demirli, Binbir Gece Masalları'nı orijinal dili Arapça'dan Türkçe'ye çevirdi.
Ekrem Demirli, Binbir Gece Masalları için: "Binbir Gece Masalları kadının bilgeliği üzerine kuruludur. Kadın çözüm buluyor. Şehrazat orada aklı ve bilgeliği temsil ediyor. Orada bir Sultan'ın bir kadın tarafından terbiye edilmesi var. Bir danışmanlık müessesi var adeta. Binbir Gece'de yüceltilen şey Şehrazat'ın aklıdır." der.
Ekrem Demirli, "Masallarda daha kayıtsız bir anlatım vardır. İnsan masallarda daha çıplak, daha gerçektir. İnsanın korkuları, beklentileri, hayalleri, evreni algılayışı vardır. Binbir Gece Masalları'nda özellikle dikkatimi çeken şeylerden biri de şu: Masallarda değişim faktörü çok güçlü. Adam zenginken fakir olabiliyor, fakirken zengin olabiliyor. Kralken konumunu kaybedebiliyor. Hayatın bu tarz iniş çıkışları var. İnsanlar bunu unutabiliyor ve hayatı statikleştirmek istiyor. Statikleştirmek istiyor ama statikleşmiyor. Bu noktada masallar bize hayatın değişim tarafını anlamamızı sağlayabilir." diyerek masallardaki şeffaf insan görüntüsünü ön plana çıkarıyor.
Bu yapıtı keşfedip Fransa'ya götüren ve Avrupa'da yayılmasını sağlayan, "Doğuştan romancı" denen maceraperest Antoine Galland idi. Galland, bir Doğu gezgini, kitap ve antika toplayıcısıydı. Ayrıca İstanbul'da ve Doğu dünyasının kültür merkezlerinde yıllarca yazma eser topladı. Daha öncesinde de Pidbay Hint Masalları'nı, Sinbad-ı Bahri'nin yazmalarını bulup almış, Fransızca'ya çevirip yayımlamıştı. Nihayetinde 'Binbir Gece Masalları'nı 1704 – 1717 yılları arasında 12 cilt olarak Fransızca'ya çevirdi.
Bugüne kadar belli başlı bütün dillere çevrilen bu masallar, Galland'dan çok daha öncesinden başlayarak, edebiyattan müziğe, sinemadan baleye kadar bütün alanlarda pek çok sanatçıyı derinden etkiledi.