Ermenistan’ın işgal ve katliamlar tarihi
Ermenistan, 30 yıl önce işgal ettiği Dağlık Karabağ bölgesinde yaşanan çatışmalar ve sivillere yönelik saldırılarıyla son dönemde yine gündemde. Ermenistan'ın hak ihlalleri son dönemde yaptıkları ile sınırlı değil. Ermeniler, 19'uncu yüzyılın sonundan itibaren Azerbaycan Türklerine ve topraklarına yönelik pek çok saldırı gerçekleştirdiler. Önce İngiltere ardından Rusya'nın kışkırtmalarıyla sistematik bir şekilde işgal ve katliamlarını sürdürdüler. Ermenistan'ın işgal ve katliamlar tarihini derledik.
Burada yaşanan olayların şiddeti aşamalı bir şekilde arttı. Yöredeki Azerbaycan Türklerine ait evler yakıldı, eşyaları yağmalandı. Yardım için gönderilen askerler de Ermeniler tarafından öldürüldü.
1918 Mart ayına kadar Erivan bölgesinin 199 Türk köyü, 1919 Eylül ayına kadar Eçmiyadzin bölgesinin 62 Azeri köyü tamamen yerle bir edildi; Müslüman ahali acımasızca katledildi. İnsanlar kılıçla parçalandı, mızraklarla delik deşik edildi, evlerin içinde çocuklar canlı canlı yakıldı, 3-4 günlük bebekler süngülere takıldı.
Erivan'a gönderilen heyetin raporuna göre Türklüğün izlerini taşıyan tüm tarihi mekânlar tahrip edilmiş; 100 bine yakın Müslüman Türk'e katliam uygulanmıştır. Kaçabilenler ise Gence'ye sığınmışlardır.
📌 1897 yılında Rusya'nın yaptığı ilk nüfus sayımına göre bölgede Türklerin sayısı 313 bin 178'di. 20. yüzyılın başında yapılan nüfus sayımında ise 62 bin 600 Türk, 36 bin 400 Ermeni bulunuyordu.
Bu tarihten sonra Ermenilerin gerçekleştirdiği katliamlar, daha kapsamlı ve sistemli bir hale dönüştü. Ermeni komitecilerinin liderliğinde Erzincan, Bayburt, Erzurum, Kars, Ardahan ve Iğdır'da büyük katliamlar gerçekleştirildi.
28 Mayıs 1918'de Erivan başkent olmak üzere kurulan Ermenistan hükümeti, İngilizlerin desteğiyle "Büyük Ermenistan Projesini" gerçekleştirmeyi amaç edinmişti. Hükümete göre Büyük Ermenistan'ı kurmanın yolu bölgede yaşayan Türkleri yok etmekten geçiyordu.
Doğu Anadolu şehirleri ve Erivan'ın yanı sıra Bakü de petrol kaynakları nedeniyle Ermeniler için önemliydi. Buralarda Müslümanlara yönelik Ermeniler tarafından sistemli bir şekilde katliam gerçekleştirdiler.
📌 Ermeniler, sadece Sarıkamış - Arpaçay arasında 5 bin 226, Kars ve çevresinde ise 400'ün üzerinde Türk köyünde silahsız 40 bin erkek, kadın ve çocuğu cami, merek (samanlık), ahır gibi yerlere doldurarak ateşe vermişlerdir. Kapı ve pencerelerden kaçmak isteyenleri ise balta, kılıç, süngülerle ve hatta makineli tüfeklerle katletmişlerdir.
Kimsenin tanımadığı Ararat Cumhuriyeti kısa zamanda ortadan kalktı. Ermenilerin gerçekleştirdiği katliamlar Bakü, Şamahı, Guba, Karabağ, Gence, Nahçıvan ve diğer bölgelerde bütün şiddetiyle sürdü.
1918-1919 yılları, Anadolu'dan Azerbaycan'a oradan Güney Azerbaycan'a kadar yer yer yaşanan dehşet olaylarının gölgesinde geçti.
Özellikle Bakü'de üç gün içinde (30-31 Mart, 1 Nisan 1919) yapılan katliamlar önceden düşünülmüş, en ince ayrıntılarına kadar planlanmıştı.
📌 Bakü katliamından üç gün önce ise Ermeniler Erzurum yakınlarındaki Yeşilyayla'da 3 bin Türkü katletmişlerdi.
1920 yılına gelindiğindeyse Rusya, Ermenilerle savaşta olan Azerbaycan hükümetini devirdi. 28 Nisan 1920'de Rusya, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni kurdu; Zengezur ve Nahcivan'ı Ermenilere bıraktı ve Azerbaycan Türkleri bölgeden göç etmeye zorlandı.
Göç sırasında katliam, hastalık ve kıtlık nedeniyle çok sayıda Türk hayatını kaybetti.
📌 Kars Antlaşması ile Nahcivan, Azerbaycan'a iade edilse de ülkeden fiziksel olarak ayrı düştü.
Sovyetler Birliğinin ve yurtdışındaki Ermeni diasporasının yaptıkları propagandalar sonucunda 1947 yılının başlarında 85 bin 787 Ermeni, işgal ettikleri topraklara yerleşti. Ermeni kaynaklarındaysa bu sayı 100 bin kişi olarak yer alıyor.
Göç eden Ermeniler genellikle ABD, Fransa, Bulgaristan, Romanya, Suriye, Lübnan, Mısır ve İran'dan getirilmişlerdi.
📌 Onların Ermenistan'a dönmesi için Umum Ermeni Hayırsever Kurumu 1 milyon dolardan fazla para harcamıştı.
