Hocaların Hocası: Şerif Mardin
Şerif Mardin, insanların ağzına din kelimesini almaya çekindiği dönemlerde büyük bir cesaret örneği göstererek dini konularda sosyolojik çalışmalar yapar ve siyaset tarihi, din ve toplum sosyolojisi gibi konulara önemli katkılarda bulunur. Eserleri halen ders kitabı olarak okutulan "hocaların hocası" Şerif Mardin'i aramızdan ayrılışının 6. yıl dönümünde daha yakından tanıyalım...
🔶 Ünlü sosyal bilimci Şerif Mardin, 1927 yılında İstanbul'da doğdu. Galatasaray Lisesi'nde başladığı orta öğrenimini Amerika Birleşik Devletleri'nde tamamladı. Asıl adı Ahmed Halil Şerif Arif Mardin olan Şerif Mardin'in babası bir büyükelçi olan Şemseddin Bey, annesi ise Reya Hanımdı. Seyyid ve Mardinli seçkin bir aileye mensup olan Şerif Mardin'in aile büyüklerinden Prof. Ebulula Mardin de Türk hukukunda en önemli isimlerden biriydi.
📌 Ebulula Mardin kimdir?
Osmanlı Devleti'nin son ve Türkiye'nin ilk hukukçularındandır. İstanbul Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yapmış ve medeni hukuk alanında ordinaryüs profesör olmuştur.
🔶 Sosyolog Şerif Mardin, 1954'te Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne asistan olarak girerek doktorasını 1958'de Stanford Üniversitesinde Hoover Institute'de "The young Ottoman movement: a study in the evolution of Turkish political thought in the nineteenth century" başlıklı tezle tamamladı.
🔶 Ünlü sosyolog, aynı tezin genişletilmiş halini "The Genesis of The Young Ottoman Thought" adıyla yayımladı. Bu konuyla ilgili çalışmalarını 1964 yılında çıkan bir başka eseri "Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908" ile devam ettirdi.
🔶 Şerif Mardin, daha sonraki yıllarda düşünce tarihinin yanında, siyaset sosyolojisi ve din sosyolojisi alanlarından hareketle Osmanlı-Türk toplumsal yapısını anlamaya çalıştı. Kültürel dinamiklerin etkilerini ve bunların toplumsal alanda gösterdikleri süreklilikleri çok disiplinli bir yaklaşımla inceledi.
🔶 Osmanlı'dan cumhuriyete geçiş ve modernleşme sürecinde din, ideoloji ve kültür giderek Mardin'in temel çalışma alanları haline geldi. Yetmiş yıllık bir akademik yaşantıya sahip olan Şerif Mardin'in din konusunda cesur yaklaşım ve konuşmaları zaman zaman akademik ve siyasi camiadan tepki almasına sebep oldu.
🔶 Türk biliminde derin izler bırakan, merkez-çevre ilişkisi ve sivil toplum kavramlarını Türk sosyolojisine kazandıran Şerif Mardin, Türk modernleşmesi, din-siyaset ve Jön Türkler üzerine yaptığı çalışmalarla dikkat çekti.
🔶 Ünlü sosyolog, 20. yüzyılın ikinci yarısında Türkiye'de kentleşmenin ne gibi sorunlar ortaya çıkardığını da gördü. Bu yüzden, literatüre "mahalle" ve "mahalle baskısı" kavramlarını getirdi. Türkiye'de mahallenin oluşturduğu kontrol mekanizmasına ve bireysel özgürlükleri kısıtlayan boyutlarına dikkati çekti.
🔶 Şerif Mardin, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Boğaziçi Üniversitesi, Sabancı Üniversitesi ve Şehir Üniversitesi'nde öğretim üyeliği yaptı. Yurtdışında ise Washington'daki American University'de uzun süreli öğretim görevlisi olarak çalıştı ve İslam Araştırmaları Merkezi Başkanlığı'nı yürüttü. Ayrıca Türkiye Sosyal Bilimler Derneği kurucu başkanlığını yaptı.
🔶 Farklı televizyon kanallarında insan, tarih ve sosyoloji konularında sohbet programlarına katılan Şerif Mardin, toplumun bilinçlenmesinde önemli rol oynadı. Sabancı Üniversitesi'nde, Tanzimat Dönemi Türk Düşüncesi hakkındaki çalışmalarını geliştirecek olan bir programın başına getirilen Mardin, 2011 yılında kendisine "Emeritus" unvanı verildikten sonra da çalışmalarını sürdürdü.
📌Emeritus nedir?
Emeritus sözcüğü fahri, görev süresini tamamlamış ama ders verme hakkını saklı tutan öğretim görevlilerine verilen akademik unvan manasına gelir.
🔶 Birçok akademisyenin yetişmesine katkısı olan ve pek çok üniversitede ders veren Şerif Mardin, 6 Eylül 2017 tarihinde, 90 yaşında yaşama gözlerini yumdu.
