Arama
Türkiye'nin en eski ahşap camisi: Göğceli Camii
Toplayan, bir araya getiren manalarına gelen cami, yüzyıllardır Müslümanlar için manasını yaşatan bir sözcüktür. Bu minvalde bir yaşam alanı da olan cami yapıları, bulundukları bölgenin coğrafi özelliklerine göre yapı malzemesi seçilerek inşa edilir ve zamanla kültürel bir değere dönüşürler. Bu müstesna değerlerden biri de yüzyıllardır ayakta duran, Selçuklulardan miras kalan Göğceli Camii'dir. Türkiye'nin en eski ahşap camisi olma özelliğini taşıyan bu yapıyı gelin yakından tanıyalım...
Göğceli ismi nereden geliyor?
🔴 Caminin ismi hususunda farklı varsayımlar bulunmakla birlikte bu görüşlerden birisine göre caminin adı içerisinde bulunduğu mezarlıktan gelir.
🔴 Mezarlıklara eskiden dünyadan göçenlerin bulunduğu alan manasında "göç ehli" denilirken, göç ehli tabiri zaman içerisinde önce "gökçeli"ye dönüşür. Bu tabir daha sonra da değişime uğrayarak günümüze göğceli olarak gelir. Başka bir görüşe göre ise caminin yapımında kullanılan ağaçların çok uzun ve ağır olması sebebiyle camiye "göğceli" denir.
🔴 İnşa veya onarım kitabesi bulunmayan caminin yapılış tarihi hakkında farklı bilgilere rastlanır. Caminin, 1974 Samsun İl Yıllığı'nda 1191 yılında, İlimiz Samsun'da ise 1195 yılında inşa edildiği belirtilirken, Dendrokronoloji uzmanı Peter Ian Kuniholm'ün çalışmaları sonucunda 1206 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı I. Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde inşa edildiği kesin olarak tespit edilir.
🔴 Göğceki Cami, Türkiye'deki en eski ahşap camidir. Bununla birlikte caminin son cemaat yeri ve revakının 1338 yılında eklendiği veya tamir edildiği yine aynı analize göre ortaya çıkar.
🔴 Caminin tarihine ilişkin bir başka rivayete göre Trabzon üzerine sefer hazırlığında olan I. Gıyaseddin Keyhüsrev bölgede gemiler inşa ettirmekteyken bu camiyi de aynı gemi ustalarına inşa ettirir. Bu rivayetin sebebiyse caminin inşa stilinin gemi inşa şekliyle benzerlik göstermesidir.
🔴 16 Mayıs 1986 tarihindeki 2289 sayılı kararla taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenen ve günümüzde etkin olarak kullanılan cami, son olarak 2007 yılında tamir görür. Tamirat sırasında caminin taşıyıcılarının birisinin üzerinde Arap rakamlarıyla yazılmış 592 (miladi 1195) yılının yer aldığı tespit edilmiş ancak bu yılın neyi temsil ettiği hala çözülememiştir.
Mimari yapı özellikleri
🔴 Dikdörtgen planlı olarak temelsiz inşa edilen cami, yapının tabanına yerleştirilen büyük taşlar yardımıyla yerden 60 - 70 santimetre yüksek inşa edilir. 17.44 - 21.55 metre dış boyutlara sahip olan yapı 392 metrekarelik bir alanı kaplamakta olup Türkiye'deki en büyük boyutlu yığma ahşap camilerinden biridir.
🔴 Duvarlarında yalnızca kestane ağacı, diğer kısımlarındaysa dişbudak ve karaağaç kullanılan camide, 50 - 60 - 70 santimetre eninde ve 10 - 15 metre uzunluğundaki kalaslar kullanıldığı ve bunların yanı sıra çivi dahil, hiçbir ek madde kullanılmadığı görülür.
🔴 Kalaslar giydirme tekniği ile birbirlerine monte edilerek, dilme ahşap perdelerle yığma olarak inşa edilip, köşeler kurtboğazı geçme tekniği ile birbirlerine bağlanır. Çatı ise üç omuz kırmadır.
🔴 Harim ve son cemaat yerini kuzey, doğu ve batı yönlerinde tek sıralı revaklar sarar. Sekiz sütun ile oluşturulan kuzey yönündeki giriş revakını taşıyan sütunlar, cephede dışbükey yay formuyla dizilmiş olmasıyla alışılmışın dışında bir düzen oluşturur. Doğu ve batı cephelerindeki revaklar, eşit aralıklı olarak dizilmiş onar sütun üzerinde taşınır.
🔴 Cami, tek katlıdır. Caminin çatısı, alaturka kiremitle kaplı olup daha önceki dönemlerde ahşap kiremit veya hartama ile kaplı olduğu düşünülür.
📌Hartama nedir?
Doğu Karadeniz kıyıları gibi dağlık ve yağışlı bölgelerde kiremitin yerini tutan düz, ince yaprak durumuna getirilmiş tahtadan yapılan, dam örtüsü. Kiremit yerine kullanılan çatı tahtasıdır.
📌Revak nedir?
Revak, sırtı bağlı bulunduğu binaya dayanan, ön cephesi açık, üstü örtülü ve üst örtüsü sütunlarla taşınan mekana denir.
📌Giydirme tekniği nedir?
Giydirme cephe binaların dış yüzeyine uygulanan bir yalıtım sistemidir. Çoğunlukla cam panel ve kompozitlerden oluşur.
📌Kurtboğazı tekniği nedir?
Şehir ve kasabaların dışındaki yerleşim bölgelerinde olan yapıların süre gelen özelliğinini korunmasıdır. Bu teknikte malzeme yerleşim yerine özgü kullanılır.