Arama
Osmanlı mimarisine ait terimler
Asırlar boyunca üç kıtaya hükmeden Osmanlı, gittiği her yere köşk, bedesten, cami, külliye gibi yapılar inşa ederek şehirleri ihya etti. Kullanışlı, ince, zarif ve heybetli yapılarla kendine has mimari üslubu oluşturdu. Aradan yüzlerce yıl geçse de ihtişamını kaybetmeyen bu eserlerdeki ustalık, mühendislik, ince işçilik ise görenleri kendine hayran bırakır. Sizler için Osmanlı mimarisine ait bilmeniz gereken terimleri derledik.
Revak: Yapının avlusunda ya da dış cephesinde bina duvarına bitişik, üstü örtülü, önü açık mekandır. Çatısı sütunlarla desteklenen revak, yarı kapalı, uzunlamasına bir alandır. Dizi halinde birbirine bağlana sütun kemerler desteği sağlar. Revakların yapılma nedeni genellikle güneşten korunmayı sağlayacak bir gölgelik elde etmektir.
Alem: Minare, kubbe, sancak direği gibi şeylerin tepesinde bulunan, ay yıldız ya da lale biçiminde metal tepelik. Yapıların kubbe ve külah gibi yerlerinin tepesinde, sancaklarda çoğunlukla yarım aya benzer formda bezeme elemanı, bir çeşit tepelik. Maden ya da taştan yapılmış olabilir.
Bir yerin süslemesi yahut güzelleştirilmesi için uygulanan süslemelerdir. Selçuklu mimarisinde yapıların cepheleri bezemeyle doldurulur. Osmanlı'da ise inşa edilen eserlerin bir hacim ve kütle sanatı olduğunu düşünülerek güzelliği sadelikte aramış, bundan dolayı da tezyinatta aşırıya gidilmemiştir.
İslam uygarlığında mimari eserlerin ağırlığını taşıyan kemerler
Pilpâye: Binanın üst yapısının dengeli biçimde taşıyıcılığını üstlenen büyük ayaklardır. Filayağı da denilen pilpaye, sütunlardan farklı olarak büyük çaplı ve bir hayli yüksek bir ayaktır.
Genişleyen mimari yapıların iç hacimleri de arttığından duvarlar taşıyıcılık görevini iç desteklere bırakır. Bu sorundan dolayı yapıların içinde pilpaye denilen destek yapılır. Tuğla yahut kesme taş örgü şeklinde yükseltilen bu taşıyıcı unsur bir sütun gövdesi gibi silindir biçiminde inşa edilebileceği gibi kare, dikdörtgen, çokgen, yonca planlı olarak da inşa edilebilir.
Arasta: Arasta, çarşılarda aynı ürünü satan dükkânların bulunduğu bölüme verilen ad.
Osmanlı mimarisinin en önemli yapı çeşitlerinden biri olan külliyelerde sıklıkla yer alan arastalar, geçmişte geliri külliyenin içindeki camiye vakfedilen tek tip dükkânlardan oluşurken, günümüzde çoğu turistik olmak üzere çeşitli ürünler satan ve kira geliri hariç camilere gelir bırakmayan çeşitli dükkânlardan oluşur. Dükkânların her birinin ayrı kapısı yoktur. Sabah ve akşam birlikte açılır ve kapanırlar.
Edirne Selimiye Külliyesi'ndeki turistik eşya satan arasta ve Kırklareli'deki Hızırbey Külliyesi'ndeki tuhafiyecilerin bulunduğu arastalar halen faaliyetini sürdüren arastalara örnek verilebilir.