Arama
Saklı kalmış bir hazine: Osmanlı’da çocuk musikisi
Müzik, yaşamın temellendirildiği en mühim aşama olan çocuklukta gözden kaçırılmaması gereken bir meseledir. Çünkü doğan her çocuk aslında müzikle doğar. Kulağımıza okunan ilk ezanın sesi, annelerimizin ninnisi, sokaktaki satıcının nağmeleri, okulda yan sınıftan gelen flüt sesleri… Osmanlı'da çocukların musikiyi aşılamaya gayret etmiş, billur sesli müezzinlerin, üstad sayılan musikişinasların çocukluktan yetişmesine olanak sağlamıştı.
Çocukluk, insan hayatının çok değerli ve anlamlı bir bölümüdür. Çocuk yaşta atılan temellerin hayat boyu belirleyiciliği bulunur. Ruhu, zihni ve kalbi her yönüyle besleyen musikinin çocuk hayatında ne derece önemli olduğunu günümüzde yapılan bilimsel ve kültürel araştırmalar da ispat etmiştir. Erken yaşta başlanıp sürdürülen müzik eğitiminin beyin anatomisini etkilediği de ortaya çıkarıldı. Hatta uzun süre müzik eğitimi almış ya da müzikle ciddi bir şekilde uğraşan kişilerde beynin bir bölümünün daha büyük olduğu ve bazı beyin faaliyetlerinin daha hızlı gerçekleştiği saptandı.
Kültür dünyamızın her aşamasında olduğu gibi musikimizde de çocukluk dönemi geç fark edildi. Yüzyıllarca çocuklar bütün dünyada "küçük insan" olarak algılanmış, gerçek tabiatına uygun muameleden bir ölçüde yoksun bırakılmıştı. Ancak kültürümüzde çocuğun toplumdaki yeri sanıldığından daha iyi bir durumdadır.
Dünyada olduğu gibi İslam ve Osmanlı toplumunda da çocuklar, büyük ölçüde yetişkinlerin hayatına eklemlenmiş sayılmakla birlikte, bu kültürün kuşatıcı ölçüleriyle devirlerinin tüm zenginliklerinden istifade edebilmişlerdi.
Musiki açıldığından bakıldığında yirminci yüzyıla gelinceye kadar çocukların ninni, tekerleme, mektep ilahisi ve türkülerin yanında devrin meşhur şarkılarını da öğrenip benimseyebildikleri görülür. Tanzimat ile birlikte başlayan batılılaşma hareketleri çerçevesinde, ilk çocuk dergisinin yayınlanması ve ilk çocuk şarkılarının bestelenmesi ise çocuk musikisi bakımından bir ayrışma ve geçiş devresi görünümündedir.
Geleneksel kültürümüzde çocuğun musikiyle ilk olarak tanışması doğduğunda ve evde olduğu söylenebilir. Ananelerimizden biri olan yeni doğan çocuğun kulağına ezan ve kâmet nağmeleriyle beraber ezan okunur. Çocuk, uykuya ninnilerle dalar. Evlerdeki musikili toplantılar, mevlidli törenler çocuğun karşılaştığı ilk müzik faaliyetleridir.