Osmanlı eseri ilk Yunan parlamentosu: Anabolu Ağa Camii
Bir dönem dünyada hakimiyet sağlamış, üç kıtada adından söz ettirmiş Osmanlı, çeşitli parçalanmaların ve bölünmelerin ardından gücünü kaybederek Anadolu coğrafyasına kadar çekilmişti. Kaybedilen topraklarda kalan sayısız eser bir bir yıkıldı ve Osmanlı'nın izleri hafızalardan silinmeye çalışıldı. Yunanistan'ın Anabolu şehrinde bulunan, 1825 sonbaharından 1826 baharına kadar ilk Yunan Parlamentosu'na ev sahipliği yapan, minaresi yıkılmış Anabolu Ağa Camii bunlardan sadece birisiydi.
🔸 Osmanlı hakimiyeti sonrası Yunanistan şehirlerindeki kentleşme süreci şehirlerde sosyolojik değişimlere yol açar. Türkler tarafından inşa edilen tarihi kent merkezlerindeki mimari eserler, yeni kullanıcılarla birlikte yeni kimlik ve aidiyetler oluşturmaya başlar.
🔸 Yunanistan'ın tarihi kent merkezlerindeki yerleşimci değişimleri sonucu Osmanlı'nın mimari eserleri kent hafızasından silinir ve gizlenir; dini amaçlı inşa edilen pek çok Osmanlı yapısı kimi zaman parlemento gibi politik bir kimliğe, kimi zaman ise konut gibi sivil öğelere dönüştürülür.
Osmanlı döneminde Anabolu şehri
🔸 Anabolu ya da bugünkü adıyla Napflion; Mora'da Agrolis Körfezi'nde deniz kıyısında bir liman şehridir. Romalılar döneminde terkedilen şehir, Bizans İmparatorluğu idaresinde yeniden güçlendirilerek metropolitlik bir merkez haline gelir. 1199'dan itibaren Nauplia, Venedik'le sıkı ticari münasebetleri olan önemli bir liman şehri özelliğini kazanır. 1389'da Venedikliler'in idaresi altına girer ve Venedik - İstanbul yolu üzerinde son derece müstahkem bir ticaret limanı ve üssü olur.
🔸 Bu devirde Napoli di Romania adı verilen şehir ve kalesi 3 Ekim 1540 Osmanlı - Venedik Antlaşması sonucu Osmanlılara bırakılır. Ancak Mora Sancak Beyi Güzelce Kasım Paşa, uzunca bir kuşatmadan sonra şehri ve kalesini teslim alır. Bölge halkına dokunulmaz ve bazı vergilerden muaf olma imtiyazı verilir. Şehre Türk nüfusun iskanı sağlanır ve kale muhafızları yerleştirilir.
Bilgi notu:
1667'de şehre gelen Evliya Çelebi, kaleden ve şehirden; Girit'e gidecek asker, zahire ve mühimmatın toplandığı bir üs olması sebebiyle çok kalabalık bir yer olarak bahseder.
🔸 Anabolu, Evliya Çelebi'den on dokuz sene sonra Mora'yı elde etmek için Venedikliler tarafından kuşatılır. Kaledeki muhafızlar kısa bir süre dayansalar da sonunda teslim olmak zorunda kalırlar. Kuşatma sırasında şehirdeki Müslüman halktan sağ kalabilenler civar adalara ve Anadolu'ya kaçar.
🔸 Bundan sonra Anabolu, Mora'daki Venedik idaresinin merkezi olur, yeniden imar edilir ve bazı askeri tesisler yapılır . 1715'te Şehid Ali Paşa'nın Mora harekatı sırasında ikinci defa Osmanlı hakimiyetine alınır. Osmanlı 20 Temmuz 1715'te şehri kuşatarak ele geçirir ve kaledeki Venedikliler esir alınarak İstanbul'a gönderilir.
🔸 Mora'nın yeniden fethinin tamamlanmasından sonra fethedilen yerler arasında Anabolu da vardı. Bu sırada henüz şehirde sivil halk yoktu ve sadece askerler bulunuyordu. 1716'da tamamlanan rapora göre Anabolu'da beş mahalle (Sultan Ahmed Han Camii Mahallesi, Ali Paşa Camii Mahallesi, Yukarı Mahalle, Meydân-ı Harîk Mahallesi, Sahrınç Mahallesi) ve Palamuda tepesi altında uzanan çeşitli büyüklükte pek çok ev, dükkan, mahzen, hamam, medrese, kilise, fırın, değirmen ve salhane vardı.
🔸 Anabolu, 1790 tarihine kadar Mora'da önemli bir idari merkez vazifesini gördü. Bu tarihten sonra ise korunmaya daha elverişli bir yer olan Tripoliçe önem kazandı. Şehir 1823'te Yunan İhtilali'nde işgal edildi.
🔸 İşgalin ardından savaştan önce şehirde yaşayan ve çoğunluğu Türk 4.000 nüfustan geriye bir aile dahi kalmadı. Anabolu'nun tesliminden sonra isyancı lider Gribas kasabaya saldırılar düzenledi. Yunanların Türk mülklerine uyguladıkları aşırılıklara rağmen binaların bir çoğu ayakta kalmayı başardı.
🔸 Anabolu; İlk Yunan Milli Meclisi'nin toplandığı yer ve ardından kısa bir müddet için yeni Yunan Devleti'nin başşehri haline geldi. Bu sırada şehirdeki Müslüman halk katledildiği gibi tarihi eserler de tahribata uğradı.
