Hagia Sophia’nın Ayasofya Camii'ne dönüşümü
Müslümanlar fethettikleri topraklardaki önemli ve simgesel yapıları camilere çevirdi. İslam'ın hakimiyetine ve varlığına işaret eden bu gelenek, dinimizin izzetini muhafaza etmede önemli bir yere sahip. Ayrıca bu dönüşümü yaparken belli kurallara ve hususlara dikkat edilir ve bir saygı çerçevesinde gerçekleştirirlerdi. Bu ahlakı, Bizans'ın Hagia Sophia'sının, Osmanlı'nın Ayasofya'sına dönüşümü üzerinden inceleyelim.
💠 Mimari eserler sadece yapıldığı yüzyılı ve muhiti etkileyen bir öge olmaktan ötede, sürekli bir gelişim, dönüşüm ve var oluş süreci yaşarlar. Onları yere konduruldukları yüzyıla hapsetmek ve sabitlemek, onlardan edinebileceğimiz bilginin zayi olması anlamına gelir.
💠 Uzunca yüzyıllara dayanan yapıların bu serüveni; yapıldığı, yaşamını sürdürdüğü, var oluşunu devam ettirdiği asırlardan kalma bir kitap özelliği taşır.
💠 Fethedilen topraklarda şehrin en büyük, simgesel yapısının camiye çevrilmesi İslam devletlerinin yüzyıllara dayanan bir geleneğidir.
💠 Zira bu dönüşüm, İslam'ın hâkimiyetini ve varlığını göstermede, elde edilen yerin temellük edildiğini yansıtmada önemli bir yere sahiptir.
Temellük: Bir şeyi kendine mülk edinme
💠 Osmanlı medeniyeti kiliseleri camilere çevirirken daima bir üslubu ve ahlakı takip ederdi.
💠 Osmanlı, bir kiliseyi camiye çevirirken fiziki olarak asgari müdahaleler gerçekleştirirdi.
💠 Esasında Osmanlı'nın bir kiliseyi camiye çevirmedeki hassasiyeti, Fatih'in 1453 yılında Konstantinopol'e girmesinin ardından Ayasofya'yı camiye çevirmesinde bütün netliği ile okunur.
💠 Öyle ki Ayasofya çok büyük bir simge olmasına rağmen Fatih Sultan Mehmet, kiliseyi camiye dönüştürürken Ayasofya'nın ismini dahi değiştirmez. Camiye fiziki müdahaleyi, minimum düzeylerde tutar.
💠 Bir dönem kilise olduğu bilgisini tamamen akıldan silecek tahribatlar yapmak yerine Osmanlı hikmeti ve ahlakı Ayasofya'yı, mihrap ve minareyle, kutsal topraklardan getirdiği emanetler gibi ek parçalarla tebdil etmeyi tercih eder.
İslam uygarlığında mimari eserlerin ağırlığını taşıyan kemerler
💠 Ayasofya'nın ilk yapımı, Fatih'in İstanbul'u fethetmesinin asırlar öncesinde Hıristiyanlığın yeni yayıldığı sürece uzanır.
💠 Bazilikal plana sahip bu ilk Ayasofya, ahşap çatılı yapısı nedeniyle bir ayaklanma sonundaki yangında yanarak yok olur ve bugüne herhangi bir parçası ulaşamaz.
Bazilikal plan: Özellikle kilise mimarisinde sıkça karşılaşılan, haç formunu andıran plan tipi
