Arama
Ayet ve hadislerle İslam’da nefis muhasebesinin önemi
Nefis, insanın istek ve arzularının tamamını kapsayan bir kavram ve en büyük sınavlarından birisidir. Nefis muhasebesi ise kişinin kendisiyle yüzleşmesi ve kendisini kontrol etmesidir. Kur'an-ı Kerim'de nefis muhasebesine tabi olan toplumlar, insanlar için çıkarılan hayırlı ümmet olarak ifade edilmiş ve onların iyiliği emredip, kötülükten sakındırmaya çalıştıkları vurgulanmıştır. Nefis muhasebesi yapmak, akıl ve iradenin bir gereğidir. Peki, İslam'da nefis muhasebesinin önemi nedir?
🔸 İnsanoğlu kimi zaman servetle, makamla kimi zaman açlıkla sınanır. Çünkü yeryüzünün en şerefli varlığı olmak, imtihanı da beraberinde getirir. İnsanın en büyük sınavlarından birisi ise nefsiyle mücadelesidir.
🔸 Nefis; insanın özü, kendisi, ilâhî latife, kötü huyların ve süflî arzuların kaynağı anlamına gelir. İnsanın istek ve arzularının tamamını kapsar.
🔸 Günlük dilde, kişilerin istek, arzu ve ihtiraslarını karşılamaktadır. Nefis, Kur'an ve hadislerin yanında, birçok bilim dalınca da üzerinde durulan bir kavramdır.
📌 Ramazanda yapılan ibadetler ile ilgili ayet ve hadisler
🔸 Nefis muhasebesi ise; kişinin kendisiyle yüzleşmesi, kendini kontrol etmesidir. Nefis muhasebesi yapmak, diğer yaratılanlardan farklı olarak, insana verilmiş olan akıl ve iradenin bir gereğidir.
🔸 Nefis muhasebesinden söz eden ve nefsi kınayan ilk sûfî Ahmed b. Âsım el-Antâkî'dir. Tasavvuf anlayışını nefsi sorgulama esasına dayandırdığı için "Muhâsibî" diye tanınır.
🔸 Hakîm et-Tirmizî'nin Kitâbü'r-Riyâże ve âdâbü'n-nefs, Ṭabâʾiʿu'n-nüfûs, el-Mesâʾilü'l-Meknûne, Menâzilü'l-ʿibâd, el-Menhiyyât gibi eserleri nefisle ilgili geniş açıklamalar ve değerlendirmeler içerir.
🔸 İnsanoğlu yaratılış itibariyle nefsin arzularına düşkündür ve bu durumdan kurtulabilmek için kişisel gayretin yeterli olmayıp, Allah'ın (CC) yardımının gerekli olduğu, Kur'an-ı Kerim'de, Hz. Yusuf'un (AS) dilinden şöyle anlatılır:
"Yine de ben nefsimi temize çıkarmıyorum. Çünkü nefis, Rabbimin acıyıp koruması dışında, daima kötülüğü emreder; şüphesiz Rabbim çok bağışlayan, pek esirgeyendir."
Yûsuf, 12/53
🔸 Nefis muhasebesinin gayesi, hayırlı bir toplum meydana getirmektir.
🔸 Kur'an-ı Kerim'de nefis muhasebesi "insanlar için çıkarılan hayırlı ümmet" olarak ifade edilmiş ve onların iyiliği emredip, kötülükten sakındırmaya çalıştıkları ve Allah'a inandıkları vurgulanmıştır.
🔸 Mutasavvıflara göre nefis, insanın putudur; "Hevâsını (nefsânî arzularını) tanrı edinen kimseyi görmedin mi?" âyetinde (el-Câsiye 45/23) bu husus ifade edilmiştir.
🔸 Hakk'a ermek için nefis putunu kırmak gerekir. Nefsi hevâsından, aşağı arzularından menedenlerin cennete gideceğini haber veren âyette (en-Nâziât 79/40) buna işaret edilmiştir.