Arama
Türk lehçelerinde ağaç
Zengin alt yapısıyla Türk dili, geçmişten günümüze kadar farklı coğrafyalarda hayat bulmuştur. Zaman ve mekan değişimlerinden ötürü kelimeler birtakım değişimlere uğramıştır. Bu da Türk lehçelerinde aynı manaya gelen farklı sözcüklerin türemesine neden olmuştur. İşte, bunlardan biri ağaç kelimesidir...
AZERBAYCAN TÜRKÇESİ
Ağaç- Ağac
🔸 Güneybatı Türk lehçelerinden biri olan Azerbaycan Türkçesinde, Eski Türkçeden gelen pek çok kelime bulunur. Bunlardan biri de ağaç kelimesidir.
🔸 Azerbaycan lehçesinde bu kelime değişime uğramaz ve "ağac" olarak varlığını sürdürür.
➡ Büsbütün ağaçlar olarsa qelem,
Vereq olsa sema deyilen âlem,
Deryalar da dönüb olsa mürekkeb,
Yene de, yene de olunar teleb,
Yene de bes etmez, yene de yetmez.
➡Bütün ağaçlar varsa,
Dünya cennet dedi
Irmaklar mürekkebe dönüşse de,
Bunun tekrar tekrar olmasını istiyorum,
Hala yeterli değil, hala yeterli değil.
Refail Oğuztürk
TÜRKMEN TÜRKÇESİ
Ağaç- Daragt
🔸 Oğuz grubunun temsilcisi Azerbaycan'daki Türkçeden sonra Türkmen lehçesidir. Türkmenistan'da konuşulan lehçe, coğrafi açıdan İran'a yakın olduğundan bu dilden aldığı pek çok kelime vardır.
🔸 Bunlardan biri de ağaç manasında kullanılan "daragt" sözcüğüdür. Bunun yanında Azerbaycan Türkçesinde "ağac" kelimesi de mevcuttur.
➡ Ağaç başında narım,
Düybünde intizarım,
Gice düyşüme girse,
Gündiz görence yarım
➡ Ağaç başında narım,
Dibinde intizarım,
Gece düşüme girse,
Gündüz gördüğüm yârim
Türkmen halk türküler
GAGAVUZ TÜRKÇESİ
Ağaç- Aaç
🔸 Romanya ve Moldova topraklarında konuşulan Gagavuz Türkçesi, güneybatı Türk lehçesi yani Oğuz grubunda yer almaktadır.
🔸 Bu lehçede ağaç sözcüğünü, "aaç veya ağaç" kelimeleri karşılamaktadır.
➡ İşte geldi bahar yaz
Ağaçların âibirn kaz
Dost tuttuğun olmasa
Yüreğine beni yaz
➡ İşte bahar yaz geldi
Ağaçların dibini kaz
Dost dediğin olmasa
Yüreğine beni yaz
Gagavuz Türkçesi manisi
ÖZBEK TÜRKÇESİ
Ağaç- Daraxt
🔸 Güneybatıdan sonra sıra güneydoğu Türk lehçelerine gelir. Grubun ilk temsilcisi Özbek Türkçesidir. Bu lehçede Farsçadan alıntılanan sözcükler vardır.
🔸 Özbek lehçesinde örnek olarak gösterebileceğimiz, ağaç manasına gelen "daraxt" sözcüğü bulunur.
➡ Şahleri bar koçkardek, boyi misli derehtdek? (Kiyik)
➡ Boynuzları var koç gibi, boyu sanki ağaç gibi? (Geyik)
Özbek Türkçesinde bilmece
UYGUR TÜRKÇESİ
Ağaç- Derex
🔸 Güneydoğu Türk lehçelerinden biri de Uygur Türkçesidir. Uygur lehçesi de Türkmen Özbek lehçeleri gibi Farsçadan ödünç kelimeler almıştır kısacası dilsel manada bir ödünçleme mevcuttur.
🔸 Karluk sınıfının bir üyesi olan Uygur Türkçesinde ağaç manasını "derex" sözcüğü karşılar.
➡ Derex yaş vaqtinde egilidu.
➡ Ağaç yaş iken eğilir.