Arama

Muhakemetü’l-Lügateyn’de geçen ordu teşkilatına ait terimler

Muhakemetü'l- Lügateyn, Türk dilinin Farsçadan üstün olduğunu kanıtlamak için 15. yüzyılın ünlü şairlerinden Ali Şir Nevai tarafından kaleme alınmıştır. Bu yönüyle eser iki dilin karşılaştırılmasını ihtiva eder. Türkçe yazan şairlerin az olduğu bir dönemde, Ali Şir Nevai Türk dilinin en önemli savunucu olmuş ve dönemindeki aydınları Türkçe eserler yazmadığı için eleştirmiştir. Ele alınan örneklerle sosyal hayata dair pek çok ayrıntılar içeren eserde Türk ordu teşkilatına ait terimler de yer almaktadır. İşte Muhakemetü'l-Lügateyn'de geçen ordu teşkilatına ait terimler...

  • 1
  • 16
MUHAKEMETÜ'L-LÜGATEYN- ALİ ŞİR NEVAİ
MUHAKEMETÜ’L-LÜGATEYN- ALİ ŞİR NEVAİ

🔸 Çağatay edebiyatının en önemli temsilcilerinden biri sayılan Ali Şîr Nevâyî tarafından yazılan ve iki dilin karşılaştırması anlamına gelen Muhâkemetü'l-Lügateyn adlı eser, Türkçenin en az Farsça kadar gelişmiş bir dil olduğunu göstermek maksadıyla hazırlanmıştır.

🔸 Nevai'ye göre Arapça, Allah Kur'an'ı bu dille indirdiği, Hz. Peygamber hadislerini, büyük velîler de pek çok hakikatleri bu dille söyledikleri için en şerefli dildir. Arapça'nın dışındaki üç önemli dilin (Türkçe, Farsça, Hintçe) kökeni Hz. Nûh'un üç oğluna, Yâfes'e (Türkçe), Sâm'a (Farsça) ve Hâm'a (Hintçe) dayanır.

🔸 Nevai eserinde Farsça ile Türkçeyi kıyaslar. Türkçenin Farsçadan daha üstün olduğunu örnekler üzerinden açıklamaya çalışır. Türkçenin cinaslar ve ses yönünden, özellikle ünlüler sistemi bakımından da Farsçadan üstün olduğu anlatılmış, Türkçede yapım ekleriyle yeni kelimeler türetilip kelime hazinesini zenginleştirme imkânının bulunduğu, Farsçada ise böyle bir özelliğin olmadığı vurgulanmıştır.

🔸 Nevâyî, sözlüğünde ise geleneksel Türk sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi hayatında yer alan kavramları örnek olarak kullanır ve eserde bu kavramların Türk dil kurallarına göre açıklamalarına yer verilmektedir.Bu açıklamalar incelendiğinde Türklerin ordu teşkilatı içerisinde yer alan kavramlarına rastlanmaktadır.

  • 2
  • 16
KORÇI
KORÇI

🔸 Eski Türk devletlerinde kullanılan silah anlamındaki "kur" kelimesinden türemiştir. Türkistan'da bir tür rütbe anlamına gelen korçı kelimesi, Muhâkemetü'l-Lügateyn'de Türk askeri teşkilatı terimleri arasında yer alır.

🔸 Eserde silah anlamında kurdan türediği görülen kurçı tabiri silahşör, cebeci, ases, atlı asker, mîr-i şeb, zabtiye gibi anlamlara gelmektedir.

Dilbilim hakkında bilinmesi gereken 20 terim

  • 3
  • 16
KİREK YARAKÇI
KİREK YARAKÇI

🔸 Muhâkemetü'l-Lügateyn'de geçen diğer bir kelime olan kirek yarakçı terimi ise silah ihtiyacını karşılayan silahçı, levazımatçı ya da silah zanaatkârı gibi çeşitli anlamlarda kullanılmaktadır.

🔸 Bu kelimedeki yarakçı, Divanü Lûgat-it-Türk'ten gelmektedir.İhtiyaç, lazım anlamlarındaki kergek (kirek) veya Divanü Lûgat-it-Türk'teki haliyle"kerek" ile fırsat, imkân anlamındaki "yarak" kelimelerinin bir arada kullanılmasıyla oluşan kirek yarakçı terimi, Osmanlıcada ise "levazım" olarak geçmektedir.

  • 4
  • 16
NİZEÇİ
NİZEÇİ

🔸 Süngü anlamına gelen nize kelimesinden türetilmiş olan nizeçi terimi de mızrakçı, süngü ile savaşan kişi, süngücü anlamlarına gelmektedir.

Gazetecilikle ilgili bilinmesi gereken 35 terim

  • 5
  • 16
ŞÜKÜRÇİ
ŞÜKÜRÇİ

🔸 Türkistan'da bir rütbe adı olarak rastladığımız şükürçi de şemsiyedar anlamında kullanılmaktadır.

2024 Fikriyat. Tüm hakları saklıdır.
BİZE ULAŞIN