Edebiyatımızın hüzün mevsimi: Eylül

🔴 Eylül ayının bizlere her sene hatırlattığı hüzün; kalbin burukluğu, gönlün yorgunluğunu anlatır bize… Resul-i Ekrem de (SAV) hüzün hakkında "Kalbimizde acı, gözümüzde yaş var; ama dilimiz Allah'ın rızasına aykırı bir söz söylemez." (Buhârî, "Cenâʾiz", 43; Müslim, "Fezâʾil", 62) buyurarak Müslümanların hüznü nasıl anlamaları gerektiğini ifade eder.

🔴 Edebiyatımızın usta kalemleri de eylül gibi hüznün mevsim olmuş halini unutmamış ve şiirlerinde eylüle yer vermişlerdir. Gelin ünlü şairlerimiz "eylül" ayını şiirlerinde nasıl, hangi imgelerle işlemişler, beraber inceleyelim.

(X)Efendimizin (SAV) hadis-i şeriflerini Riyazüs Salihin'den okumak için tıklayın

"Geceleri bir çarpıntı duyarsan
Telâş telâş yağmurdan kaçıyorum
Sarayburnu'ndan geçiyorum
Akşamsa eylülse ıslanmışsam…"

Attila İlhan

"Geceleri bir çarpıntı duyarsan
Telâş telâş yağmurdan kaçıyorum
Sarayburnu'ndan geçiyorum
Akşamsa eylülse ıslanmışsam
Beni görsen belki anlayamazsın
İçlenir gizli gizli ağlarsın
Eğer ben yalnızsam, yanılmışsam
Elimden tut, yoksa düşeceğim
Yağmur beni götürecek yoksa beni."

🔴 Eylül, sonbaharın ilk ayı olduğu için insanlara yazdan sonraki ferahlığı müjdeler. Yağmurlarla gelen eylül, edebiyatımızın gür sesi Attila İlhan'ın şiirinde de karşılık bulur. "Telaş ve "Yağmur" ile İlhan şiirinde öne çıkan eylül, her hali ile sonbaharın o kapalı havasını yansıtır. Attila İlhan da karanlık ve yağmur dolu havayı şiirinde yansıtır.

(X) Attila İlhan kimdir?

(X)1925-2005 yılları arasında yaşayan şair. Cumhuriyet döneminin önde gelen şair ve romancısıydı. İkinci yeni ve garip akımlarına karşı oldu.

(X) 🔍 Bilgi Notu

Attila İlhan'ın meşhur kitapları; "Duvar", "Sisler Bulvarı", "Yağmur Kaçağı", "Ben Sana Mecburum" ve "Bela Çiçeği'dir.

(X) Attila İlhan'ın şiir anlayışını ve dünyasını daha yakından tanımak için tıklayın

"Dedim ya… Eylüldü.
Savruluşu bundandı kimsesizliğimin…"

Cemal Süreya

"Eylüldü
İzlerini çizdiği zaman ansızın gidişin
Şimdi yoktu bir anlamı suskunluğun
Çırılçıplak kalakaldım sessizliğin orta yerinde
Sonra sesime yankı vermeyen uçurumlar kıyısında yürüdüm bir zaman
En çok sesini aradım
Gözlerinse asılı bıraktığın yerdeydiler hâlâ
Gözlerini sildi zaman

Dedim ya… Eylüldü.
Savruluşu bundandı kimsesizliğimin…"

🔴 Okulların açılması, adli yıl başlangıcı gibi sebeplerle resmi bir ay olarak görülen eylül, bazen de ayrılıkların, acıların ayıdır. İnsanın kalbine hüzün düştü mü, ağlamak için sebep bulunur. Şiirimizin "sözcük şairi" olarak tanınan Cemal Süreya, "Eylüldü / İzlerini çizdiği zaman ansızın gidişin" mısralarıyla ayrılığı, "Dedim ya… Eylüldü. / Savruluşu bundandı kimsesizliğimin…" mısraları ile ise kimsesizliğini ve ayrılığın acı tarafını dile getirir.

(X) Cemal Süreya kimdir?
(X)1931-1990 yılları arasında yaşayan, ikinci yeni akımına dâhil şair. Papirüs dergisini çıkardı. Yalnızlık ve umutsuzluk Süreya'nın eserlerinde öne çıkan temalardı.

(X) 🔍 Bilgi Notu

"Üvercinka, "Göçebe", "Beni Öp Sonra Doğur Beni", "Sevda Sözleri", "Sıcak Nal", "Şapkam Dolu Çiçekle" eserleri şairin en bilinen kitaplarıdır.

(X) Cemal Süreya'nın eserleri hakkında daha fazla detay öğrenmek için tıklayın

"Günler kısaldı. Kanlıca'nın ihtiyarları
Bir bir hatırlamakta geçen sonbaharları."

Yahya Kemal Beyatlı

"Günler kısaldı. Kanlıca'nın ihtiyarları
Bir bir hatırlamakta geçen sonbaharları.

Yalnız bu semti sevmek için ömrümüz kısa...
Yazlar yavaşça bitmese, günler kısalmasa...

İçtik bu nadir içki'yi yıllarca kanmadık...
Bir böyle zevke tek bir ömür yetmiyor, yazık!

Ölmek kaderde var, bize ürküntü vermiyor;
Lakin vatandan ayrılışın ıstırabı zor.

Hiç dönmemek ölüm gecesinden bu sahile,
Bitmez bir özleyiştir, ölümden biter bile."


🔴 Yahya Kemal şiirlerinde Anadolu, İstanbul ve Rumeli insanını çokça tasvir eder. Yetiştiği, büyüdüğü ve çok sevdiği bu üç bölge, Beyatlı'nın hayatı ve şiiri için büyük önem arz eder. Bu müstesna şiirin adı "Eylül Sonu" dur. Şiirde eylülün sonunda İstanbul ve sosyal yaşam tasvir edilir. Gurbeti de eylül ayı için zikreden şair, günlerin kısalmasından dem vurarak yaz mevsimini över.

(X) Yahya Kemal Beyatlı kimdir?

(X)1884-1958 yılları arasında yaşayan şair ve siyasetçidir. Büyükelçilik gibi önemli görevlerde de bulunan Yahya Kemal, divan ve modern şiir arasında bir köprü işlevi gördü.

(X) 🔍 Bilgi Notu

"Kendi Gök Kubbemiz", "Eski Şiirin Rüzgarıyle" ve "Eğil Dağlar" adlı eserler Yahya Kemal'in meşhur eserleridir. Eserlerde dönemin o müstesna Türkçesi göze çarpar.

(X) Büyük şairimiz Yahya Kemal'i yakından tanımak için tıklayın

"Ekseri sonbahar gecelerinde
Sızarken camlardan ince bir yağmur,
Düşünürüz, her şey yerli yerinde
Ama gözlerimiz niçin doludur?"

Ahmet Muhip Dıranas

"Ekseri sonbahar gecelerinde
Sızarken camlardan ince bir yağmur,
Düşünürüz, her şey yerli yerinde
Ama gözlerimiz niçin doludur?"

Bazan ellerinde gümüş bir tasla
Ümitler yaklaşır bize, bin nazla,
"Kapa gözlerini" der, "uyu hazla!.."
Sızarken camlardan ince bir yağmur..."

🔴 Eylül ve sonbaharın öne çıkan bir diğer yönü de yağmurdur. Binlerce metre yüksekten aşağıya boşalan yağmur, edebiyat tarihimiz boyunca şairlerin dikkatini çeker. Bir anda başlayan yağmurlarıyla meşhurdur eylül… Hocası Ahmet Hamdi Tanpınar gibi az şiir yazan Dıranas, ele aldığı konuların hakkını veren bir şairdir. Şair, "Sızarken camlardan ince bir yağmur, / Düşünürüz, her şey yerli yerinde / Ama gözlerimiz niçin doludur?" mısraları ile insanın içine dolan tarifsiz hüznü dile getirir.

(X) Ahmet Muhip Dıranas kimdir?

(X) 1909-1980 yılları arası yaşamış şair. Hece şiirinin son kuşak temsilcilerinden olan Dıranas, yaşamı boyunca çeşitli devlet memuriyetlerinde bulunmuştur. Onun şiirinde öne çıkan temalar doğa, aşk ve hüzün olmuştur.

(X) 🔍 Bilgi Notu

"Şiirler" başlığı altında şiirlerini yayınlayan şairin, "Gölgeler" ve "O Böyle İstemezdi" başlıklı iki oyun kitabı bulunur.

(X) Ahmet Muhip Dıranas'ı daha yakından tanımak için tıklayın