Sünnete riayetin öncülerinden Ümmü Atıyye el-Ensariyye
Medine'de hanımlar huzurluydu, değerliydi. Tüm mümin hanımlar Allah'ın (cc) ve Peygamberin (sav) kendilerine verdiği değerin, Medine'deki huzur ve saadetin farkındaydı. Bu nedenle hepsinin hayali muhacir olmak ve Medine'ye yerleşmekti. Hepsi bir an önce İslam'a katılmak, diğer Müslüman hanımların bahtiyarlığına erişmek istiyordu. Zira Müslüman toplumu; tüm hanımlar için rahatın, huzurun ve mutluluğun başlıca mekanıydı. Ümmü Atıyye de bu mutluluğa erişen hanım sahabilerimizden biriydi... Hicretten sonra Efendimize biat etti, O'nunla birlikte yedi gazvede bulunma şerefine erişti.
◾ Resulullah (sav) bir yönetici olarak bütün Müslümanlarla dinî ve siyasî bağlılık sözleşmesi yaptı. Kur"ân-ı Kerîm'de ve hadislerde biat olarak adlandırılan bu sözleşmelerde hanımlar da yer almaktaydı. Hz. Peygamber (sav) Akabe'de, Medine'de, fetihten sonra Mekke'de olmak üzere birkaç defa hanımlardan biat almıştı.
◾ Bu biatlerde hanımlardan Müslüman sosyal hayatının ana esaslarına uyacakları konusunda söz alınıyordu. Bu esaslar, Allah'a şirk koşmamak, hırsızlık yapmamak, zina etmemek, çocuklarını öldürmemek, birbirlerine iftira etmemek, iyiyi ve doğruyu işlemekte Peygamber'e karşı gelmemekti.
Bütün bu esaslar Mümtehine suresinin 12. ayetinde tek tek sıralanmıştır.
"Ey Peygamber! Mümin kadınlar Allah'a hiçbir şeyi ortak koşmayacakları, hırsızlık yapmayacakları, zina etmeyecekleri, çocuklarını öldürmeyecekleri, elleriyle ayakları arasında bir iftira düzüp getirmeyecekleri, dine ve akla uygun hiçbir konuda sana karşı gelmeyecekleri hususunda sana biat etmeye geldiklerinde onların biatlarını kabul et ve onlar için Allah'tan bağışlama dile. Kuşkusuz Allah bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir." Mümtehine Suresi - 12 . Ayet
◾ Resûlullah âyette belirtilen hususlarda hem muhacir hanımlardan hem de Medineli hanımlardan biat almaya başladı. Sözleşmedeki her bir esası anlamak, bu sözleşmeye riayet edebilmek açısından gerekliydi. Dolayısıyla hanımlar zihinlerini meşgul eden konularda Resûlullah'a sorular yönelterek bundan sonraki hayatlarını ona göre şekillendirmekte kararlıydılar.
📌Mümtehine sûresi 12. ayet tefsiri
"Biat etme" ve "biatı kabul etme" anlamları verilerek çevrilen (birincisi geniş zaman, ikincisi emir kipindeki) fiiller, "satma ve satın alma" mânalarına gelen bey' masdarından türetilmiş olup aynı kökten gelen bey'at (biat) kelimesi, "satım sözleşmesinin tamamlandığını gösteren el sıkışma hareketi, itaat hususunda söz verme ve söz alma, bir kimsenin yöneticiliğini kabul etme" gibi anlamlara gelir.
Tefsirin devamını okumak için tıklayın
◾ Efendimiz (sav) peygamberlik görevini en güzel şekilde tamamladığında, hayatı boyunca kendisini yalnız bırakmayan sahabilerin bir kısmı Medine'den ayrıldı ve İslam coğrafyasının her köşesine dağıldılar.
◾ Ümmü Atıyye de bu yolculuğa katıldı. Basra'da hastalanan oğlunun yanına gidiyordu ancak oraya vardığında ne yazık ki oğlu vefat etmişti. Hastalığında yanında olamamanın ve son bir kez de olsa görememenin derin bir acısını yaşıyordu. Ağlamadı, isyan etmedi çünkü Allah Resulü'ne, cahiliyeden kalan bu adetleri terk edeceğine dair söz vermişti. Zira üstünü başını yırtarak, dizlerine ve yanaklarına vurarak, feryat ile ağıt yakmak o günkü toplumda yerleşik bir gelenekti.
◾ O gün Resulullah'la biatleşen hanımlar arasında Ümmü Süleym, Ümmü'l-Alâ, Muâz b. Cebel'in hanımı ve Ebû Sebre'nin kızı da vardı. Onlar da Peygamber'e verdikleri sözden hiçbir zaman dönmediler.
◾ Ümmü Atıyye, vefa, dirayet ve güzel ahlakın en güzel örneklerini verdi. Hz. Peygamber'in sünnetine uyma konusundaki titizliğiyle dikkat çekti. Biat ettikten sonra sık sık sözünü tutamaktan endişe duymaya başladı. Korkuyordu. O gün onunla biat eden hanımlardan birçoğu bu yasaklara riayet demedi ama Ümmü Atıyye sözüne daima sadık kaldı.
Peygamber Efendimiz ve sahabilerin hayatından örneklerle samimiyet
◾ Savaşlarda bizzat çatışmanın içinde yer alanlar olduğu gibi geri hizmette görev yapan hanımlar da vardı. Ümmü Atıyye el-Ensâriyye, Peygamberimiz (sav) ile beraber yedi ayrı gazveye katıldı.
Ümmü Atıyye el-Ensâriyye şöyle demiştir: "Resûlullah (sav) ile birlikte yedi gazveye katıldım. (Askerlerin) geride bıraktıkları yüklerine bakıyor, onlara yemek yapıyor, yaralıları tedavi ediyor, hastalarla ilgileniyordum." (Müslim, Cihâd ve siyer, 142)
◾ Bu gazvelerde askerlerin eşyalarını bekliyor, onlara yemek hazırlıyor, yaralıları tedavi ediyordu. Rubeyyi' bnt. Muavviz isimli ensârî sahâbî hanım da Resulullah döneminde gazvelere katılmıştı. Rubeyyi', hanımların gazvelerde askerlere hizmet ettiklerini, su taşıdıklarını, ölü ve yaralıları Medine'ye götürdüklerini anlatmıştır.
◾Ümmü Atıyye, Hz. Âişe ile sıkça görüşür, ona hediyeler gönderirdi. İslam'ı benimsemekle hayat onun için yeniden başladı. Ömrünün bundan sonrasını sadece dinin gereklerine göre yaşadı. Hak yolunda hizmet etti; Resul-i Ekrem'in sünnetlerine riayet eden öncü hanımlardan biri oldu.
◾Ümmü Atıyye kadınların özel hallerinden, cenaze hizmetlerine kadar her hususta bilgisine danışılan bir sahabiydi. Onun fıkıh bilgisini gösteren bir hadise de Hz. Peygamber'in zekât malı olarak kendisine gönderdiği bir koyunun etini Âişe'ye hediye etmesidir.
◾ Allah Resulü'nün kızları Zeyneb ve Ümmü Gülsüm'ün son yolculuğunda, teçhiz ve tekfin işlemlerinde Ümmü Atıyye de görev aldı. Bu konudaki uygulamaları bizzat Resulullah'tan öğrenmişti.
Resulullah (sav), kızı (Zeyneb radıyallahu anha) vefat ettiği zaman yanımıza girdi ve: "Onu sidreli su ile üç veya beş veya gerek görürseniz- daha fazla yıkayın. Sonuncu yıkamaya kafur koyun. Yıkama işini bitirdiğiniz mi bana haber verin!" buyurdu. İşimiz bitince Resulullah aleyhissalatu vesselam`ı çağırdık. Bize kendi izarını verdi ve: "Ona, önce bunu sarın!" dedi." Hadis No; 3807
◾Ümmü Atıyye Resullullah'ın vefatından sonra da hizmete devam etti. Basra'ya taşındı. Naklettiği rivayetler hanımlarla ilgili pek çok meselede yol gösterici oldu. Resulullah'tan aktardığı 100 kadar hadisle sünnetin nesiller boyu yaşatılmasına vesile oldu.
◾ 70 (689-690) yılına kadar yaşadığı zikredilen Ümmü Atıyye, Resulullah'ın adının her anılışında "Babam ona feda olsun!" demeden geçmedi.
Kadın sahabilerin İslam'a hizmeti
◾ Çok hadis rivayet eden kadın sahabilerden olarak; Enes b. Mâlik, İbn Sîrîn, Hafsa bint Sîrîn, Abdülmelik b. Umeyr, âzatlısı Ümmü Şerâhîl, torunu İsmâil b. Abdurrahman b. Atıyye ve Ali b. Akmer kendisinden hadis rivayetinde bulundu.
Bir diğer rivayette: "Onu üç, beş, yedi ve daha fazla olmak üzere tek olarak yıkayın. Sağ tarafindan ve abdest uzuvlarından yıkamaya başlayın" buyurdu demiştir. Aynı rivayette Ümmü Atiyye radıyallahu anha: "Yıkayan kadınlar, Resulullah (sav)`ın kızının başına üç örgü yaptılar. (Şöyle ki): önce saçının örgülerini bozdular sonra yıkadılar, en sonda tekrar üç örgü yaptılar." Süfyan der ki: "Örgünün ikisi yanda biri alnında idi." Hadis No; 3808
