Arama
Seyahatname’de yer alan leziz tatlılar
Evliya Çelebi, Seyahatname eserinde çok sevilen tatlılara da değinmeden geçmedi. "Tatlı sevmek imandandır, Mümin tatlıcıdır." hadis-i şerifiyle tatlı yeme güzelliğinin referansını İslamiyet'ten veren Evliya Çelebi, Osmanlı yemek kültüründe tatlıya verilen önemi yaptığı ayrıntılı tasvirlerle vurguladı. Çok severek yediğimiz tatlıların Evliya Çelebi'nin masalsı dilinde, hangi şekillerle karşımıza çıktığını sizler için inceledik.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde Yemek Kültürü isimli eserden aktarıldığına göre, Seyahatnamede üç yüz adet tatlı yiyeceğin adı geçmektedir. Bunlar, kadim pekmez, ve baldan, çeşitli kalitedeki şekere; ham maddesi meyve olan perverde, macun, reçel ve hoşaftan, nişastalı/unlu helva ve hamur işi tatlılara, köfter, ağda, leblebi şekeri, Şamfıstığı mülebbesi gibi atıştırmalık şekerlemelerden, törensel anlamı olan aşure ile zerdeye kadar uzanan, "hulviyyat"lardır.
Evliya Çelebi'nin en çok bahsettiği tatlı türlerinde biri baldır. Söz konusu kaynaktan aktarıldığına göre, en çok "yağı balı bol olurdu" ifadesini kullanır. Özellikle bazı meşhur bölgelerin ballarından bahseder. Örneğin, "Eflak u Boğdan ve Erdel ve Tımışvar, Vidin, Sirem ve Semendire ve Budin, Atina ve Mora ve Girid vilayetlerinin balları meşhurdur." cümlesiyle bu ülke ve şehirlerin ballarını eserinde tanıtır.
Çelebi aynı zamanda kaliteli ballardan da eserinde bahseder. Atinalı "nefti" renkli balı hariç, kaliteli balın "beyaz tülbent" gibi olacağını vurgular.
Balla yapılan bir tatlı olan zerde, esere sıklıkla konu edinilmiştir. Çelebi aynı zamanda bu tatlının kime ait olduğu ile ilgili bir iddiada da bulunmuştur. Evliya Çelebi, zerdenin icadını Muaviye'ye atfeder. Fakat bu iddianın gerçeklik payı kesin olarak bilinmemektedir.
Seyahanatme'de dönemdeki sosyal hayatla ilgili önemli bir bilgi de verilir. İslam kültüründe önemli bir yere sahip aşurenin Osmanlı döneminde hem bal hem de şekerle pişirildiği aktarılır Seyahatname'de. Evliya Çelebi, yalnızca bu tatlılar hakkında değil, tatlının menşei hakkında da bilgileri eserine taşımıştır.
"Bal yerine şeker yiyen ise, ancak çok zengin efendidir."
Eserden anlaşıldığı üzere, Osmanlı'da bal yerine şeker yemek bir sosyal statü göstergesidir. Şeker dönem için yeni bir tatlandırıcıdır. Seyahaname'de ve Osmanlı'da en makbul görülen şeker "nebat şekeri"dir. Dönemin en kaliteli şekeri olarak sofralarda yerini almıştı.