Padişahların Ramazan’da iftarı beklediği yer: İftariye köşkü
Her birimiz için olduğu gibi Osmanlı padişahları için de Ramazan ayı ayrı bir anlam ve öneme sahipti. Padişahlar bu ayda adeta hayır yarışına girişirler, hususi davetler verirlerdi. Ayrıca Osmanlı padişahları iftarlarını, iftariye köşklerinde açar, konuklarını burada ağırlarlardı. Peki, padişahların iftarı açıp misafirlerini davet ettiği iftariye köşkleri nedir, hangi padişahlar iftariye köşkü yaptırdı?
İftariye köşkü nedir?
🔸 İftar köşkü ve iftar kameriyesi olarak da bilinen iftariye köşkü, padişahlar tarafından genellikle sarayın içinde, bir bölümde manzaraya karşı yaptırılırdı.
🔸 Padişahların iftariye köşkü yaptırmasındaki amaçları, Ramazan ayında iftar kandillerini gözlemek, davet ettiği misafirleri burada ağırlamak ve oruç açmaktı.
🔸 Ramazan ayında iftarlar ve davetler için kullanılan köşkler, yaz aylarının sıcak gündüzlerinde gölgelik olarak kullanılırdı. Bu işlevinden dolayı kameriye olarak da anılırlar.
🔸 Yaz aylarının sıcak geçtiği Osmanlı şehirlerinde, gecelerin ferah vakitlerinde oturacak, dinlenecek yerler olarak yine bu yapılar kullanılırdı, bu yüzden mehtaplık olarak da anılırlar.
🔸 Çok az örneği bulunan iftariye köşklerinden günümüze sadece Edirne Sarayı'nda ve Topkapı Sarayı'nda bulunan iki nadide örneği ulaştı.
'Osmanlı Devleti'nin gelişme projeleri Edirne Sarayı'nda üretildi'
Edirne İftariye Köşkü
🔸 Tunca nehrinin hemen kenarında, nehre doğru çıkma yapan Edirne Sarayı'nın içindeki iftariye köşkü yapısı IV. Sultan Mehmet döneminde 1663'de inşa edildi.
🔸 Edirne İftariye Köşkü yapısında iki adet çıkma var. Bu çıkmalardan birisi giriş sundurmasında gelenleri selamlar bir duruşla karşılar. Diğer çıkma ise Tunca üzerine taşkın ve sekilik olarak uzanan, nehirden gelen temiz havayı bünyesine aldığı cephede.
Sundurma: Yağmuru, güneşi engellemek için kapı üstüne ya da duvar önüne yapılan saçak
Taşkın, sekilik: Oturmak için evlerin önünde veya içinde asıl mekandan hafifçe yüksek kısım
🔸 Sedat Hakkı Eldem, 1663 yılında Osmanlı Klasik Dönem mimarisi olarak karşımıza çıkan bu yapının yapıldığı dönemde orta kısmının sedirlerle çevrili ve havuzlu olduğunu belirtir.
Sedat Hakkı Eldem: Cumhuriyet Dönemi'nde ulusal mimarlık örnekleri koyan, Türk evi üzerine yaptığı çalışmalarla bilinen mimar, akademisyen.
🔸 Son derece sade bir üsluba sahip olan köşk, bir dikdörtgene takılan iki çıkmadan oluşur ve bu özellikleri ile Türk evini andırır.
🔸 İftar Köşkü'nü bakıldığında zeminin kesme taş, üst kısmı ahşap kaplamalı olduğu görülür. Kafes şeklinde kepenklere sahip köşkün çatısı kurşun örtülüdür. Bu oldukça sade ve nadide eserdeki tek süsleme, saçak eteğinde danteladır.
Dantela: Bir dantel gibi kıvrım ve örgülere sahip mimari süs öğesi
Türk evinin coğrafyası ve Osmanlı konutları
Edirne İftariye Köşkü'nün son hali
🔸 1663 yılında inşa edilen bu köşk Kum meydanına açılan Demir Kapı'nın karşısında ve Adalet Kasrı'nın ayağında bulunuyordu fakat ne yazık ki 19.yüzyılın sonlarında bilinmeyen bir sebeple yıkıldı.
🔸 Sedad Hakkı Eldem'in yaptığı restitüsyon çalışmaları ve yayınları ile bugün bir dönemde var olduğundan haberdar olduğumuz Edirne İftariye Köşkü'nün özelliklerini gösteren başka bir esere rastlanılmaz.
Restitüsyon: Yapının içinde yer aldığı çevrenin genel tarihçesi
