Arama
Eretna nedir? Eretna Beyliği nedir? Eretna Devleti nerede kuruldu? Eretna Beyliğini kim yıktı?
Anadolu'nun Moğol istilasına uğramasından sonra, Sivas ve Kayseri merkezli kurulan Eretna Beyliği ya da Eretna Devleti'nin siyasi, askeri ve idari teşkilatta Selçuklu ve İlhanlıları taklit ettiğini biliyor muydunuz? Peki, Eretna nedir? Eretna beyliği nedir? Eretna devleti nerede kuruldu? Eretna beyliğini kim yıktı? Eretna beyliği hangi boydandır? Eretna beyliği eserleri nelerdir? İşte sizin için Eretna devleti hakkında kısa tarihi bilgileri derledik.
Erzincan, Şarkîkarahisar, Bayburt, Samsun, Kayseri, Çorum, Sivas, Tokat ve Aksaray'da kendi adına kesilmiş sikkeleri bulunan Mehmed Bey'in yerine henüz on üç yaşındaki oğlu Ali Bey Alâeddin unvanıyla sultan ilân edildi. Henüz 13 yaşında tahta geçen Alaaddin Ali Bey ülkede nüfuzunu kaybetti. Valiler bağımsız hareket etmeye başladı. Karamanoğulları Kayseri'yi ele geçirdi. Kadı Burhaneddin'in çabalarıyla ülkede istikrar sağlanmaya çalışılsa da başarılı olunamadı. 15 yıl hüküm süren Alâeddin Ali Bey, ikinci defa çıktığı Amasya seferi esnasında vebaya yakalanarak 782'de (1380) öldü. Kayseri'de babası ve dedesinin gömülü olduğu Köşkmedrese avlusundaki kümbete defnedildi.
Alâeddin Ali Bey'in yerine yedi yaşındaki oğlu II. Mehmed tahta çıkarıldı. Vezir Kadı Burhâneddin'in de tasvibiyle Selçuklu hânedanından Kılıcarslan kendisine nâib tayin edildi. Ancak bir süre sonra Kılıcarslan ile Kadı Burhâneddin arasında iktidar mücadelesi başladı. Bu mücadele Kılıcarslan ve taraftarlarının ortadan kaldırılmasıyla sona erdi (1381). İktidarı ele geçiren Kadı Burhâneddin aynı yıl Mehmed Bey'in nâibi oldu. Bir müddet sonra da diğer büyük rakibi Amasya Emîri Hacı Şadgeldi'yi ortadan kaldırdı. Böylece iktidarda rakipsiz kalan Kadı Burhâneddin 1381 sonbaharında sultanlığını ilân ederek Eretnaoğulları hâkimiyetine son verdi ve kendi adıyla anılan bir devlet kurdu.
Kısa ömürlü ve istikrarsız bir siyasî hayat sergileyen Eretna Devleti az sayıda mimari eser üretebilmiş, farklı etkilerin gözlendiği bu yapılarda da belirli bir senteze ulaşamamıştır. Başka bir deyimle kendine özgü bir "Eretnaoğlu mimari üslubundan" söz edilemez. Belki de bu yüzden Eretnaoğlu topraklarında, Anadolu Türk mimarisinin en ilginç hatta garip yapılarına rastlamak mümkündür. Eretnaoğulları, Niğde Sungur Ağa Camii, Kayseri Köşk Medrese Hankahı ve Kırşehir Âşık Paşa Türbesi gibi atipik yapılar üretmişler, ancak söz konusu yapılarda gözlenen tasarım ve ayrıntılar uzun ömürlü olmamış, bir defaya mahsus ilginç denemeler olarak kalmışlardır.
Eretnaoğlu mimari eserlerinde Anadolu Selçuklu, Azerbaycan-Kafkasya, Memlûk ve Gotik üsluplarının etkileri gözlenir. Bunlardan en önemlisi olan, özellikle plan tiplerinde ve taş bezeme programında ortaya çıkan Anadolu Selçuklu etkisi, egemen oldukları toprakların mirasıyla açıklanabilir. Daha ziyade süslemeyle sınırlı olan Azerbaycan-Kafkasya etkisi de Eretnaoğulları'nın, başkentleri (Tebriz) Azerbaycan'da bulunan İlhanlı Devleti'nin mirasçısı olmalarıyla, ayrıca Azerbaycan-Güney Kafkasya yöresinin mimar ve taşçı ustası "ihraç" eden bir yöre olmasıyla bağlantılıdır.
Diğer taraftan başlangıçta kısa bir süre Memlûk Devleti'ne tabi olan, daha sonra da, Anadolu'da siyasî birliği kurma iddiasındaki Karamanoğulları'na karşı bir denge unsuru oluşturan Memlûkların Eretnaoğlu topraklarında belirli bir kültür nüfuzuna sahip bulundukları söylenebilir. Bu arada Eretnaoğulları'nın güney komşuları olan Memlûk topraklarının, özellikle Suriye'nin, Selçuklu Dönemi'nden beri Anadolu'ya mimar ve sanatçı gönderen bir yöre olduğu unutulmamalıdır. Eretnaoğlu yapılarının en ilginçlerinden olan Niğde Sungur Ağa Camii'nde (1335) gözlenen Gotik mimari ayrıntılar ve süsleme unsurları da büyük bir ihtimalle Kıbrıs kökenli ustaların ürünüdür.