Arama
Dünyanın ilk çevre düzenlemesi: Kanuni Nizamnamesi
Osmanlı İmparatorluğu'nun çevre ve şehir ve sokakların temizliği konusunda ne kadar hassas olduğu Batılı seyyahların gözlemlerinde geçtiği gibi dönemin yüzlerce arşiv belgesinde de açıkça görünmektedir. Osmanlı padişahları, çevreye ve insan sağlığına zarar verebilecek her türlü sorunu ortadan kaldırmak için erken dönemlerden itibaren çeşitli önlemler almışlardır. Öyle ki çevre düzenlemeleri cezai yaptırımlarla bir düzene oturtulmuştur.
➤ Osmanlı Devleti, toplum hayatında liyakat, ahlak ve maneviyatı öngördüğü gibi şehir ve sokak düzenlemesinde de temizlik ve nezafeti esas edindi. Çoğu padişah, şehirlerin daha temiz olması için çeşitli çalışmalar yaptı.
➤ Bu anlamda tam bir kanunname olmasa da ilk olarak üretilen eser, şehirlerin daha temiz olması için belirli şartlar ve kanunlar içeren 1500'ün başlarında Sultan II. Beyazid'in ortaya koyduğu fermandı.
➤ Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1539'da hazırlanan Osmanlı'nın çevre kanunu, bu anlamda geniş çapta ve detaylı evrensel ilk çalışmadır.
➤ Dünyadaki en muhteşem çevre kanunnamesi olarak da ele alınabilecek tüzük, özelde Edirne'nin mahalle, sokak ve çarşılarının temizliğini, genelde devletin ayak bastığı tüm toprakları kapsayan bir nizamnamedir.
➤ Kanuni Sultan Süleyman'ın binbir incelik ve dikkatle hazırlattığı bu kanunnamede bazı yasalar şu şekildedir:
Ev ve dükkan çevrelerinin temiz tutulması, görülen pisliklerin çevre halkına temizlettirilmesi, hamam ve han gibi umuma ait yerlerin temizliğine dikkat edilmesi, çevreyi kirleten esnafın atık maddeleri ve pis suları tamamen boş yerlere ve şehir dışına atmaları mecburiyeti, arabacıların arabalarını ev ve dükkânların önüne park etmemeleri ve mutlaka özel park yerlerinde durdurma zorunluluğu...
➤ Kanuni'nin hazırlattığı nizamname, uzun yıllar yürürlükte kaldı. Çağının ötesinde kanunlar içeren eser, yıllarca başka herhangi bir çalışmaya ihtiyaç bırakmadı. Kanunnamede 1559'da Ağriboz Limanı'na gelen gemilerin safra dökmelerinin engellenmesi için Ağriboz sancakbeyine hüküm yazılmıştı.
➤ Unkapanı İskelesi'ne mezbele, süprüntü nakli ve dökümü yasaklanarak, yakınlarındaki çöplüğe dökülmesinin istenmesi de kanunnamenin getirdiği bir gereklilikti.
Çöp Çıkaranlar
➤ Bu kanunname ile birlikte şehrin temizliğinden subaşı ve altında çalışan çöplük subaşısı sorumlu oldu. Çöpçübaşı, sokakları acem oğlanlarına temizlettirirdi. Çöplük subaşısının emrindeki arayıcılar ise süprüntü yığınlarını, molozları, yangın yerlerini temizlerler ve buldukları eşyaları satarak geçimlerini sağlarlardı.
➤ Evlerden, hane ve benzeri yerlerden çıkan çöp süprüntüleri ise küfe ve zembillerle toplanırdı. İstanbul'un fethinden, 1868 yılına kadar birçok değişikliğe uğrayan temizlik işlerini uzun bir süre 'arayıcılar' görmeye devam etti.